Razmatranja o muzici i identitetu u časopisu Etnomuzikologija

The relationship between music and identity became a commonplace theme in ethnomusicology beginning in the early 1980s. This article surveys all 17 articles published in the journal Ethnomusicology in the last 25 years with the word ′identity′ in the title in order to understand how ethnomusicologists have treated this subject. The survey reveals that the authors of these articles neither cite the general literature on identity nor one another. As a consequence, this article takes on the task of analyzing the ethnomusicological literature around basic questions found in the general literature, including what is identity, where does identity come from, how many identities do we possess, how is identity created, and who defines and institutionalizes identity. It concludes with some reflections on what music contributes to the construction and symbolization of identity.Odnos između muzike i identiteta postao je uobičajena tema u etnomuzikologiji počev od ranih osamdesetih godina XX veka, da bi na skupu povodom proslave 50. godišnjice Društva za etnomuzikologiju 2005. godine postala daleko najzastupljenija od svih razmatranih tema. Raznovrsnost pristupa američkih etnomuzikologa ovoj temi ilustrovana je pregledom karakterističnog uzorka - članaka čiji naslovi sadrže reč identitet/i (ukupno ih je 17), a koji su objavljeni tokom poslednjih 25 godina u jednom od najznačajnijih etnomuzikoloških časopisa, Ethnomusicology (Etnomuzikologija). Među razlozima koji su uticali na aktuelizovanja ove teme u etnomuzikologiji, tri su ključna. Prvi se dovodi u vezu sa činjenicom da identitet kao psihološka kategorija ima relativno kratku istoriju proučavanja na poljima koja su fundamentalna za etnomuzikologiju (sociologija, antropologija, studije kulture i filozofija), gde je prisutna tek od šezdesetih godina. Drugi razlog leži u tome što se američka 'politika' identiteta, zasnovana na rasi etnicitetu i rodu, utemeljila počev od 70-ih kao značajno polje proučavanja i analize kako na univerzitetima, tako i u kulturi. Treći, pak, razlog leži u činjenici da u etnomuzikologiji, počev od 90-tih, a često kao rezultat neposrednog terenskog iskustva, raste uverenje da ljudi danas naseljavaju svet koji je 'fragmentiran' i 'deteritorijalizovan'; mogućnosti za geografsku, ekonomsku, kulturnu i socijalnu mobilnost danas su praktično neograničene, i to nevezano od prividno tradicionalnih etničkih, nacionalnih rodnih i klasnih identiteta i kategorija, te su životni 'putevi' postali značajniji nego 'koreni'. Razmatranje pomenutog izbora etnomuzikoloških radova pokazuje da se autori nisu u dovoljnoj meri oslanjali na opštu literaturu o identitetima iz oblasti društvenih i humanističkih nauka, a najveći broj studija nije kontekstualizovan ni u etnomuzikološkoj literaturi koja tretira tu problematiku. U tom smislu, ovaj rad je postavljen kao kritičko-teorijski i koncipiran kao određena vrsta klasifikacije fokusiranih etnomuzikoloških radova o identitetu(-ima), a prema osnovnim pojmovima i teorijskim postavkama iz okvira generalnog poimanja identiteta, posebno u okviru studija kulture. Glavna obuhvaćena pitanja jesu sledeća: 'Šta je identitet?', 'Koje je poreklo identiteta?', 'Koliko identiteta imamo?', 'Kako se identitet stvara?' i 'Ko definiše i institucionalizuje identitet?'. Na svako od ovih pitanja pružen je odgovor u smislu doprinosa muzike ovom predmetu. Uočeno je da je većina (16) izdvojenih članaka etnografskog tipa odnose se na praktično sve delove sveta i bave različitim vrstama identiteta - etničkim, nacionalnim, regionalnim, klasnim, religioznim, zajedničkim plemenskim, kastinskim, hibridnim i individualnim. Pojedine studije pokazuju da muzika može doprineti samorazumevanju grupe, kao i osećanju pripadnosti grupi kod pojedinca. Iako postoji opšte uverenje da muzika pomaže u konstrukciji identiteta, mnogi autori se nesvesno vraćaju staroj ideji da muzika odražava prethodno postojeće identitete. Takođe, iako se često tvrdi da muzičari (kao agenti - posrednici) predstavljaju činilac u konstrukciji identiteta, mnoge studije pokazuju da razne vladine, kvazi-vladine i trgovačke organizacije često umanjuju i ograničavaju delovanje pojedinaca. Članak takođe postulira četiri načina na koje muzika doprinosi konstrukciji i simbolizaciji identiteta: 1. svojom strukturnom ikoničnošću u procesima 'samospoznaja' (self-understandings); 2. performativnošću kojom indeksira socijalne vrednosti grupe; 3. tako što socijalnom identitetu daje 'osećaj' sopstva i 4. obezbeđuje pozitivnu vrednost negativnim, 'podređenim' (subaltern) identitetima. S obzirom na to da posmatrani korpus tekstova ne samo da ignoriše opštu literaturu o identitetima već i previđa rezultate postojećih etnomuzikoloških radova iz ove oblasti, u zaključku se ističe da takvi pogledi ograničavaju intelektualne domete i potencijal etnomuzikologije kao discipline. Sugeriše se, takođe, neophodnost zasnivanja teorijski utemeljenog, interdisciplinarnog principa proučavanja relacija muzike i identiteta, koji bi bio ne samo primenljiv na sva polja kojima se savremena etnomuzikologija bavi, već i na sve vrste identiteta