Fair appeal proceedings in the case law of the ECtHR and the English and German courts

W europejskich systemach wymiaru sprawiedliwości przyjęto różne modele postępowania odwoławczego i kasacyjnego, które muszą spełniać kryterium rzetelnego procesu. Jak wskazuje się w orzecznictwie ETPCz wprawdzie art. 6 EKPCz nie zobowiązuje stron do ustanowienia sądów odwoławczych czy kasacyjnych, jeśli jednak Państwo - strona Konwencji zdecyduje się na wprowadzenie takich sądów, musi zapewnić, aby w postępowaniu przed nimi przestrzegano gwarancji wymienionych w art. 6 . ETPCz w analizowanym w opracowaniu orzecznictwie wskazuje na konieczność zachowania równowagi pomiędzy z jednej strony zapewnieniem wykonania orzeczeń sądowych, z drugiej zaś zagwarantowaniem prawa dostępu do sądu i praw obrony. Przedmiotem badania ETPCz byłą również rzetelność postępowania dowodowego przed sądem odwoławczym, szczególnie w sytuacji, gdy sąd odwoławczy, odmiennie ocenia stan faktyczny i przy braku nowych dowodów zmienia wyrok na niekorzyść oskarżonego. W orzecznictwie tym odniesiono się także do zgodności z zasadą rzetelnego procesu ograniczeń w zaskarżaniu wyroków zapadłych wskutek porozumień procesowych. W dalszej części opracowania rozważaniami objęto orzecznictwo Sądu Apelacyjnego Anglii i Walii oraz Federalnego Trybunału Niemiec, a więc państw, które nie ratyfikowały ustanawiającego minimalne wymogi postępowania odwoławczego Protokołu nr 7 do EKPCz. Przeprowadzona analiza uprawnia jednak do wniosku, że zarówno system apelacyjny Anglii i Walii jak i apelacyjno- rewizyjny system Niemiec zasadniczo spełniają wypracowane przez ETPCz standardy rzetelnego postępowania odwoławczego.Niniejszy artykuł powstał w ramach projektu badawczego pt. „Czy polski model postępowania odwoławczego w sprawach karnych jest rzetelny?” (konkurs „OPUS 8”) finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki zgodnie z umową nr UMO-2014/15/B/HS5/02689.Wydział Prawa Uniwersytetu w BiałymstokuBoniecka R., Uzasadnianie wyroku w polskim postępowaniu karnym, Warszawa 2011;Broniecka R., Wymogi stawiane uzasadnieniom wyroków sądów I i II instancji a rzetelność postępowania odwoławczego, Repozytorium UwB;Brößler L., Strafprozessuale Revision, München 2015;Cape E., England & Wales, (w:) Effective Criminal Defence in Europe, E.Cape, Z. Namoradze, R. Smith, T. Spronken (red.), Antwerp-Oxford-Portland 2010;Cape E., Namoradze Z., Smith R., Spronken T., Effective Criminal Defence in Europe, Antwerp-Oxford-Portland 2010;Emmerson B., Ashworth A., Macdonald A., Choo A. L-T., Summers M., Human Rights and Criminal Justice (red.), London 2012;Eschelbach R., (w:) Strafprozessordnung mit Gerichtsverfassungsgesetz und Nebengesetzen. Kommentar, J.P. Graf (red.), München 2010;Gössel K.H., Die Überprüfung tatsächlicher Feststellungen im Rechtsmittelzug des deutschen Strafverfahrens (w:) Środki zaskarżenia w procesie karnym. Księga pamiątkowa ku czci Prof. Zbigniewa Dody, A. Gaberle, S. Waltoś (red.), Kraków 2000;Hofmański P. (w:) Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, t. 2, Komentarz do art. 19-59 oraz do protokołów dodatkowych, L. Garlicki (red.), Warszawa 2011;Holdham S., Beldjam A., Court of Appeal Criminal Division: A Practictioner’s Guide, Sweet & Maxwell, London 2013;Jones D., Stewart G., Bennathan QC J., Bolton E., Walker S., Penfold R., Criminal Appeals Handbook, Bloomsbury 2015;Kulesza C., Apelacja po nowelizacji - rozważania modelowe (w:) Postępowanie karne po nowelizacji z dnia 11 marca 2016 roku, A. Lach (red.), Warszawa 2017;Kulesza C., Boratyńska K.T., Problemy usprawniania niemieckiego postępowania karnego, Prokuratura i Prawo z 2004 r., Nr 4;Kulesza C., Compliance of plea bargaining in the Polish criminal process with fair trial requirements from the point of view of the participants and the court (w:) Criminal Plea Bargains in the English and the Polish Administration of Justice Systems in the Context of the Fair Trial Guarantees, C. Kulesza (red.), Białystok 2011;Kulesza C., Dowód poszlakowy w doktrynie i orzecznictwie sądowym Anglii i Walii oraz Niemiec, Przegląd Sądowy nr 6/2017;Kulesza C., Konsensualizm karnoprocesowy w świetle gwarancji rzetelnego procesu - perspektywa komparatystyczna (w:) Prawo obce w doktrynie prawa polskiego, A. Wudarski (red.), Warszawa 2016;Kulesza C., System środków odwoławczych w Niemczech (w:) Postępowanie odwoławcze w procesie karnym - u progu nowych wyzwań, S. Steinborn (red.), Warszawa 2016;Kulesza C., System środków odwoławczych w Niemczech (w:) Postępowanie odwoławcze w procesie karnym - u progu nowych wyzwań, S. Steinborn (red. nauk.), Warszawa 2016;Kulesza C., Zaskarżanie wyroków zapadłych w trybach konsensualnych – standard europejski i prawo polskie, Białostockie Studia Prawnicze 2014, z. 15;Kwiatkowski Z., Prawo oskarżonego pozbawionego wolności do rzetelnego procesu przed sądem odwoławczym (w:) J. Skorupka (red.), Rzetelny proces karny. Księga jubileuszowa Profesor Zofii Świdy, Warszawa 2009;Lach A., Rzetelne postępowanie dowodowe w sprawach karnych w świetle orzecznictwa strasburskiego, WKP 2018;Meyer-Gossner/Schmitt, Strafprozessordnung mit GVG und Nebengesetzen, (60 Auflage), München 2017;Munday R., Evidence, London 2003;Nowak C., Prawo do rzetelnego procesu sądowego w świetle EKPCz i orzecznictwa ETPC (w:) Rzetelny proces karny, P. Wiliński (red.), Warszawa 2009;Nowicki M., Wokół Konwencji Europejskiej. Komentarz do EKPCz, 6 wyd., Warszawa 2013;Park T., Gedanken zur Akzeptanzkrise der Revisionsprechung, Strafverteidiger 2018, nr 12;Protocol No. 7 to the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms. Explanatory report. (Komentarz do Protokołu nr 7), dostępny na stronie http://conventions.coe.int/Treaty/en/Reports/Html/117.htm, pkt 17;Protokół nr 11 (ETS No. 155) który wszedł w życie 1 listopada 1998 r.;Roberts S., Fresh evidence and Factual Innocence in the Criminal Division of the Court of Appeal, The Journal of Criminal Law 2017,Vol. 81 (4);Roberts S., Fresh evidence and Factual Innocence in the Criminal Division of the Court of Appeal, The Journal of Criminal Law 2017,Vol. 81 (4);Roxin C., Schünemann B., Strafverfahrensrecht, 26 Auflage, München 2009;SK-StPO. Systematischer Kommentar zur Strafprozessordnung. Mit GVG und EMRK, J. Wolter (red.), wyd. 4, Köln 2013;Strafverteidiger (StV) 2018, nr 3, s. 152-153;Strafverteidiger (StV) 2018, nr 1, s.1-3, 3-9, 9-10 i 11-14;Strafverteidiger (StV) 2018, nr 8, s. 478-479;Widmayer G., Münchener Anwalts Handbuch Strafverteidigung, München 2014;Wiedner S. (w:) Strafprozessordnung mit Gerichtsverfassungsgesetz und Nebengesetzen. Kommentar, J.P. Graf (red.), München 2010;Decyzja ETPCz z 1 stycznia 2015 r., Dorado Baúlde przeciwko Hiszpanii, skarga nr 23486/12, LEX nr 1794022;Decyzja z dnia 2 września 1993 r., 17571/90, Borelli przeciwko Szwajcarii, D.R. 75;Postanowienie BGH z 12 września 2017 r. (3 StR 132/17), StV 2018, nr 3, s.138;Postanowienie OLG Hamburg z 21 października 2016 r., 1 Rev 57/16 wraz z glosą S. Hüls, StV 2018, nr 3, s. 145-148;Wyrok ETPC z 15 listopada 2007 r., Galstyan przeciwko Armenii, skarga nr 26986/03;Wyrok ETPC z 29 kwietnia 2014 r., Natsvlishvili i Togonidze przeciwko Gruzji, skarga nr 9043/05, LEX nr 1503104;Wyrok ETPCz z 11.12.2012 Asadbeyli i in. przeciwko Azerbejdżanowi r., skargi nr 3653/05, 14729/05, 20908/05, 26242/05, 36083/05 i 16519/06;Wyrok ETPCz z 02.03.1987 w sprawie Monell v. United Kingdom, skarga nr 9562/81; 9818/82;Wyrok ETPCz z 10 kwietnia 2012 r., Popa i Tănăsescu przeciwko Rumunii, skarga nr 19946/04;Wyrok ETPCz z 13 lutego 2001 r., Krombach przeciwko Francji, skarga nr 29731/96;Wyrok ETPCz z 17 lipca 2008 r., Ashughyan przeciwko Armenii, skarga nr 33268/03;Wyrok ETPCz z 17 stycznia 1970 r., Delcourt przeciwko Belgii, skarga nr 2689/65;Wyrok ETPCz z 18 maja 2004 r., Destrehem przeciwko Francji, skarga nr 56651/00;Wyrok ETPCz z 18 maja 2004 r., Destrehem przeciwko Francji, skarga nr 56651/00;Wyrok ETPCz z 22 kwietnia 1992 r., Vidal przeciwko Belgii, skarga nr 12351/86;Wyrok ETPCz z 22 lutego 2011 r., Lalmahomed przeciwko Holandii, skarga nr 26036/08, LEX nr 736612;Wyrok ETPCz z 29 czerwca 2017 r., Lorefice przeciwko Włochom, skarga nr 63446/13;Wyrok ETPCz z 29 kwietnia 2014 r. Natsvlishvili i Togonidze przeciwko Gruzji, skarga nr 9043/05, LEX nr 1503104)Wyrok ETPCz z 30 listopada 2006 r., Grecu przeciwko Rumunii, skarga nr 75101/01;Wyrok ETPCz z 30 października 2014 r., Shvydka przeciwko Ukrainie, skarga nr 17888/12;Wyrok ETPCz z 5 lipca 2011 r., Dan przeciwko Mołdawii, skarga nr 8999/07;Wyrok ETPCz z 5 lipca 2016 r., Lazu przeciwko Mołdawii, skarga nr 46182/08;Wyrok ETPCz z 6 lipca 2004 r., Dondarini przeciwko San Marino, skarga nr 50545/99;Wyrok ETPCz z 6 października 2015 r., Coniac przeciwko Rumunii, skarga nr 4941/07;Wyrok ETPCz z 6 września 2005 r., Gurepka przeciwko Ukrainie, skarga nr 61406/00;Wyrok ETPCz z dnia 10 kwietnia 2018 r., Tsvetkova i inni przeciwko Rosji, skarga nr 54381/08, LEX nr 2469462