Reconstruction of weaning process in the light of integrated anthropological research

Karmienie piersią jest niezmiernie ważnym etapem życia matki i karmionego osobnika. Zoptymalizowany pod kątem ilościowym jak i jakościowym pokarm kobiecy daje realną szansę dziecka na przetrwanie i prawidłowy rozwój w kluczowych etapach życia organizmu. Głównym celem niniejszej pracy jest rekonstrukcja procesu odstawienia od piersi w populacji Sanoka (woj. podkarpackie) z okresu od XV do XVIII wieku (388 osobników). W niniejszej pracy analiza zjawiska karmienia dziecka mlekiem matki jak również procesu odstawienia dziecka od piersi była wykonana w oparciu tak o metody pośrednie w tym paleodemografię, analizę krzywych wzrastania kości długich oraz obserwację częstości występowania liniowej hipoplazji szkliwa (LEH) jak i metody bezpośrednie z wykorzystaniem badań izotopowych szkieletu. W pierwszej kolejności przeprowadzono badania paleodemograficzne, które ujawniły, iż próba badawcza jest stosunkowo kompletna, a populacja charakteryzowała się dobrą kondycją biologiczną. Wnioski o dobrych warunkach życia potwierdziły analizy krzywych wzrastania przeprowadzone na 208 kościach długich dzieci i osobników młodocianych. Zarówno makroskopowa analiza LEH (metody Goodman i Rose oraz Reid i Dean) jak i badania mikroskopowe (skaningowy mikroskop elektronowy) wskazały, że w obrębie analizowanej grupy odstawienie od piersi nastąpiło pomiędzy 1.6 a 2.5 rokiem życia. W przypadku badań paleodemograficznych odstawienie od piersi określono na wiek 2 - 3 lat, a w metodzie krzywych wzrastania kości długich czas ten przypadać miał na wiek od 2 do 4 lat. Analiza trwałych izotopów węgla i azotu wykazała, że początek odstawienia następował ok. 1 roku życia, natomiast całkowite odstawienie miało miejsce pomiędzy 2 a 2.5 rokiem życia. W niniejszych badaniach wykazano, że w przypadku gdy badana populacja cechuje się dobrą kondycją biologiczną określenie czasu odstawienia dziecka od piersi może z powodzeniem opierać się o kompleksowe zastosowanie metod pośrednich.Breast feeding is very important part of mother's and child's life. Quantitatively and qualitatively optimized breast milk gives a real chance to survive and for proper development of child in its crucial moments of life. The main aim of this study is to reconstruct weaning process in population of Sanok (Podkarpackie voivodeship) from XV to XVIII century (388 individuals). In this dissertation child breastfeeding and weaning process are analyzed by using indirect method based on paleodemography, human growth patterns, frequency of linear enamel hypoplasia (LEH) and direct method like stable isotope analysis of human skeleton. Paleodemographic research were conducted as first, which revealed that the research sample is relatively complete and the population was characterized by a good biological condition. Conclusions about good living conditions were confirmed by the analysis of long bone growth carried out on 208 bones of children and juveniles. Both, macroscopic analysis of LEH (Goodman and Rose method and Reid and Dean method) as well as microscopic examination (scanning electron microscope) indicated that within the analyzed group, weaning occurred between 1.6 and 2.5 years of age. In the case of paleodemographic studies, weaning was determined for the age of 2 - 3 years, in the method of long bone growth curves, this time was to be from 2 to 4 years old. The analysis of stable carbon and nitrogen isotopes showed that the beginning of weaning occurred approximately 1 year and weaning was completed between 2 and 2.5 years of age. In the present research it has been shown that if the studied population is characterized by a good biological condition, determining the time of weaning process can be successfully based on use of indirect methods