RATLARDA EPİRUBİSİN ve SİKLOFOSFAMİD KOMBİNASYON SAĞALTIMINDA OLEUROPEİN UYGULAMASININ ETKİLERİ

ÖZET RATLARDA EPİRUBİSİN ve SİKLOFOSFAMİD KOMBİNASYON SAĞALTIMINDA OLEUROPEİN UYGULAMASININ ETKİLERİ Karakoç MD. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Farmakoloji ve Toksikoloji (Veteriner) Programı, Doktora Tezi, Aydın, 2019. Oleuropein, zeytin bitkisinin (Olea europaea L.) tüm kısımlarında farklı oranlarda yer alan; antioksidan, antiinflamatuar, antitümoral, antiviral ve antimikrobiyal etkinliğe sahip polifenolik yapılı bir bileşiktir. Çalışma kapsamında meme tümörlerinin sağaltımında kombine olarak kullanılan antineoplastik ajanlardan epirubisin ve siklofosfamide bağlı toksisiteye karşı oleuropeinin etkinliği dişi Sprague-Dawley ratlarda (n=56) araştırıldı. Çalışmada; kontrol, epirubisin, siklofosfamid, epirubisin+siklofosfamid, epirubisin+oleuropein, siklofosfamid+oleuropein ve epirubisin+siklofosfamid+oleuropein olmak üzere yedi grup (n=8) oluşturuldu. Ratlara dört kür 2.5 mg/kg/hafta epirubisin (i.p.), 16 mg/kg/hafta siklofosfamid (i.p.) ve 150 mg/kg/hafta dozunda oleuropein (p.o.) eş zamanlı olarak uygulandı. Oleuropeinin etkinliği Comet yöntemi, hemogram ve biyokimyasal analizler, ELİSA testi ile TNF-α ve IL-6 miktar tayinleri, ayrıca kalp, böbrek ve karaciğer dokularında antioksidan/oksidan parametrelerin seviyelerinin analizleri yoluyla araştırıldı. Çalışma sonucunda oleuropeinin antineoplastik ilaçlara bağlı kilo kaybını engellediği; ayrıca lenfosit DNA’ları üzerindeki hasarı önemli oranda azalttığı saptandı. Oleuropeinin dokulardaki SOD, CAT ve GSH seviyelerini arttırdığı ve oksidatif hasarın bir göstergesi olan MDA seviyelerini ise azalttığı belirlendi. Oleuropeinin nötropeni ve organ hasarları ile ilişkili olan çoğu kan parametresine ait değerleri iyileştirerek kontrol grubuna benzer seviyelerde dengelediği saptandı. ELİSA testi sonucunda antineoplastik ilaçlar nedeniyle artan TNF-α ve IL-6 seviyelerinde önemli oranda düşme sağlayarak bu değerleri sağlıklı kontrol grubu seviyelerine kadar indirebildiği belirlendi. Çalışmanın sonuçları oleuropeinin epirubisin ve siklofosfamid kombinasyon sağaltımında görülen toksisiteye karşı koruyucu olabileceğini göstermiştir.İÇİNDEKİLER KABUL ve ONAY………………….……………………………………................... i TEŞEKKÜR………………………………………………………………………….. ii İÇİNDEKİLER………………………………………….……………………………. iii SİMGELER ve KISALTMALAR DİZİNİ……..…………..………………………… vi ŞEKİLLER DİZİNİ…………………………………………………………………... viii RESİMLER DİZİNİ…………………………………………………………...……... ix TABLOLAR DİZİNİ…………………………………………………………….…… x ÖZET…………………………………………………………………………...…….. xi ABSTRACT………………………………………………………………………….. xii 1. GİRİŞ………………………………………………………………………………. 1 2. GENEL BİLGİLER………………………………………………………………... 3 2.1. Kanser ve Toplumsal Önemi………………………………...…………………... 3 2.2. Kanser Hastalığında Genel Sağaltım Yöntemleri………………………………... 4 2.2.1. Cerrahi………………………...……………………………….......................... 4 2.2.2. Radyoterapi…………………………………………………………….............. 4 2.2.3. Kemoterapi ve Hedefe Yönelik Tedaviler…………………..……………......... 5 2.2.4. Hormonoterapi………………………………..................................................... 9 2.2.5. İmmünoterapi………………………………....................................................... 10 2.2.6. Kök Hücre Tedavisi ve Diğer Yöntemler……………………............................ 11 2.3. Meme Kanserlerinde Risk Faktörleri ve Epidemiyoloji…………………………. 12 2.4. Meme Kanseri Türleri…………………………………………………………… 16 2.5. Meme Kanserlerinde Tanı ve Evreleme...……………………………………….. 17 2.6. Meme Kanseri Kemoterapisinde Kullanılan Antineoplastik Ajanlar……………. 20 2.7. Epirubisin ve Siklofosfamid Kombinasyon Tedavisi……………………………. 22 2.7.1. Epirubisinin Kullanımı ve Özellikleri…………………………………………. 22 2.7.2. Siklofosfamidin Kullanımı ve Özellikleri……………….…………………….. 26 2.8. Epirubisin ve Siklofosfamid Kombinasyon Tedavisine Bağlı Yan Etkiler……… 28 2.9. Kemoterapiye Bağlı Yan Etkilerin Tedavisinde Mevcut Uygulamalar…….……. 28 2.10. Oksidatif Stres ve Serbest Radikaller…............................................................... 29 2.11. Oksidatif Stresin DNA Üzerine Etkileri………………....................................... 32 2.12. Oksidatif Stresin Proteinler Üzerine Etkileri.………………………..……......... 33 2.13. Oksidatif Stresin Lipid Peroksidasyonu Üzerine Etkileri ……………………… 34 2.14. Kemoterapiye Bağlı Yan Etkilerde Oksidatif Stresin Etkisi…………………… 36 2.15. Antioksidanlar………………………………………………………………….. 37 2.15.1. Endojen Antioksidanlar………..……………...……........................................ 38 2.15.1.1 Enzimatik antioksidanlar…………………….……….................................... 38 2.15.1.2. Enzimatik olmayan antioksidanlar………...…………………….................. 38 2.15.2. Eksojen Antioksidanlar…………………….……............................................. 40 2.15.2.1. Vitaminler……………………………........................................................... 40 2.15.2.2. Polifenolik bileşikler……………….…………….......................................... 41 2.15.2.2.1. Oleuropein………………………………................................................... 42 3. GEREÇ ve YÖNTEM……….…………………………………………………….. 47 3.1. Gereçler……...……………………………………………………….………….. 47 3.1.1. Kullanılan Deney Hayvanları………………………………………………….. 47 3.1.2. Kullanılan Cihazlar ve Kimyasallar…………………………………………… 49 3.2. Yöntemler……….…………………………………………………….…………. 50 3.2.1. Comet Analizi…..……………………………………….……………………... 51 3.2.2. Antioksidan ve Oksidan Parametre Analizleri……………………………........ 55 3.2.2.1. Dokuların homojenizasyonu……….………………………………………… 55 3.2.2.2. Total protein analizi……..…………………………………………………… 55 3.2.2.3. Süperoksit dismutaz (SOD) analizi……………..……………….…………… 55 3.2.2.4. Katalaz (CAT) analizi……….……...……………………………………...... 56 3.2.2.5. İndirgenmiş glutatyon (GSH) analizi……………..………………………..... 56 3.2.2.6. Malondialdehit (MDA) analizi………………….…………………………… 57 3.2.3. Hemogram ve Biyokimyasal Analizler…..………………...……..…………… 57 3.2.4. Sitokin (TNF-α ve IL-6) Analizleri……...……………….…………………..... 58 3.2.5. İstatistiksel Değerlendirme…………………………………………………….. 58 4. BULGULAR…………………………………………………...………………….. 59 4.1. Canlı Ağırlık Ölçüm Sonuçları…………………………..……….……………… 59 4.2. Comet Analizi ……………...…………………...…...……………….………….. 60 4.3. Antioksidan ve Oksidan Parametrelerin Analizleri …………………….….……. 61 4.4. Hemogram Bulguları ………..….………………………...……………..………. 64 4.5. Biyokimyasal Analiz Sonuçları……………………….…………………………. 65 4.6. Sitokin Analizi (TNF-α ve IL-6) Sonuçları…………………….……..…………. 67 5. TARTIŞMA………………………………………………………………………... 68 6. SONUÇ ve ÖNERİLER….………………………………………………….…….. 79 KAYNAKLAR……………………………………………………………………….. 80 EKLER………………………..………………………………………..…………….. 98 ÖZGEÇMİŞ………....………………………………………………………………... 9