Plangebied Hoorn, gemeente Alphen Aan Den Rijn: Archeologisch onderzoek: een opgraving

In opdracht van de gemeente Alphen aan den Rijn heeft RAAP in 2017 een archeologische opgraving uitgevoerd in het kader van het project ‘Plangebied Hoorn’ in de gemeente Alphen aan den Rijn. Het veldwerk is in twee fasen uitgevoerd op 3 en 4 mei en 20 tot en met 22 juni 2017. De uitwerking vond plaats tussen augustus 2017 en februari 2019. Op basis van het vooronderzoek en bekende resten uit de omgeving werd vermoed dat de Romeinse weg in het plangebied aanwezig zou zijn. Het onderzoek vond plaats in het kader van de afgraving van landtong de Hoorn. Dit plangebied is aan weerszijden omsloten door water, zowel aan de noord- als de zuidkant. Grofweg kan de locatie in twee periodes opgesplitst worden. Het bovenste niveau bestaat uit sporen en vondsten uit de periode van de Volle Middeleeuwen tot en met de Nieuwe Tijd. Uit deze periodes zijn op verschillende dieptes kuilen en greppels aangetroffen die samenhangen met boerderijplaatsen en nederzettingen uit de directe omgeving. Deze sporen hebben het hieronder gelegen archeologische niveau deels afgetopt en doorsneden. Het dieper gelegen niveau betreft de Romeinse weg met daaronder oudere resten, uit de Late IJzertijd. Dit tweede niveau bevindt zich op een diepte vanaf circa 1,6 m -NAP. Halverwege het plangebied bevindt zich een zwaartepunt in de archeologische vondsten. Op deze locatie steekt de weg een restgeul over. Deze geul is al vóór het begin van de jaartelling verland. Ook het hout dateert van vóór de jaartelling en de schedel blijkt van een onfortuinlijke jongeman uit de IJzertijd. Het aangetroffen, liggende hout, hangt dus niet samen met de Romeinse weg. Het hout heeft mogelijk deel uitgemaakt van een houten constructie die nodig was om de restgeul over te steken. Het hout is niet in situ is aangetroffen en waarschijnlijk slechts ten dele teruggevonden. De aard van de constructie is daarom niet te achterhalen. De locatie van de restgeul zal vervolgens in de Romeinse tijd een depressie gevormd hebben in het landschap, vanwege de humeuze en kleiige opvulling die gevoelig is voor inklinking. De Romeinse weg die deze restgeul kruist, is ter plaatse van deze voormalige restgeul dan ook meerdere keren opgehoogd met grind. Het onderste grinddek is door middel van OSL-datering gedateerd tussen de 50 v Chr - 320 na Chr. Deze datering ligt in lijn met het moment van de aanleg van het Romeinse wegennet ten zuiden van de oevers van de Rijn. Ook de munt (tussen 54 en 68 na Chr.) die op circa 2 m -NAP nabij dit diepere grind-niveau aangetroffen is, onderschrijft deze datering. De keramieken vondsten hebben helaas te weinig kenmerken om tot een precieze datering van het Romeinse vondstcomplex te komen. Het fragmentje van centraal-Gallische terra sigillata heeft een datering in de midden-Romeinse tijd (70-270 na Chr.). Het is niet met zekerheid te zeggen waar het zwaartepunt van de datering van het aardewerken vondstcomplex ligt. Mogelijk sluit dit aan op het beeld dat de OSL-datering en de munt geven, maar mogelijk geeft het juist aan dat de weg ook in een latere periode is gebruikt. Een exacte oriëntatie van de weg is op basis van de gegevens van deze opgraving niet te geven. Ook in combinatie met de gegevens van de AWN is het niet mogelijk om de exacte ligging van de Romeinse weg aan te geven. Gezien de enorme brede verspreiding van een zeer dik grindpakket zou het mogelijk kunnen zijn dat de weg in de verschillende fasen deels naar het noorden of het zuiden is opgeschoven. Vanwege de dikke pakketten klei bovenop het Romeinse wegdek wordt er van uit gegaan dat er nogmaals oeverafzettingen vanuit de Oude Rijn zijn afgezet (1030 en 1031). In deze klei hebben zich in verschillende periodes in de Middeleeuwen en de Nieuwe tijd bouwvoren gevormd (1010-1013, 1020). Kuilen met vondstmateriaal wijzen erop dat het plangebied in deze periodes op een erf gelegen hebben. Deze bewoning en het eventuele afvletten hebben gezorgd voor het aftoppen van het Romeinse niveau