Bruxelles capitale de l’Europe : un choix écologiquement défendable ?

Ce qui fait d’une ville une bonne capitale dépend de multiples critères. La prise de conscience écologique conduit à accorder plus d’importance à l’un d’entre eux : la localisation plus ou moins centrale au sein du territoire. Quelle ville européenne répond le mieux à ce critère ? Le choix de Bruxelles comme capitale de l’Union européenne est-il susceptible de résister à la croissance de son importance ? Et à la poursuite de l’élargissement vers l’Est ? Pour répondre à ces questions, cet essai définit quatre centres de gravité – « diplomatique », « démographique », « métropolitain » et « citoyen » – et mobilise des bases de données et techniques de calcul nouvellement disponibles.Dans le cadre de l’Europe des 27, Prague arrive en tête du point de vue « diplomatique », Francfort du point de vue « démographique », Luxembourg du point de vue « métropolitain » et Bruxelles du point de vue « citoyen ». Dans un scénario maximaliste d’élargissement vers l’Est, ce quatuor est remplacé par Vienne, Munich, Strasbourg et Bruxelles. Le quatrième critère, le plus favorable à Bruxelles, est aussi, à première vue, le plus instable. L’essai se termine par une réflexion sur les mécanismes susceptibles d’assurer que Bruxelles garde la « centralité citoyenne » que les hasards de l’histoire lui ont conféré.Wat van een stad een goede hoofdstad maakt, hangt af van een veelheid van factoren. Ten gevolge van de ecologische bewustwording hecht men meer belang aan één bepaalde factor: de min of meer centrale ligging op het grondgebied. Welke Europese stad beantwoordt het best aan dat criterium? Is de keuze van Brussel als hoofdstad van de Europese Unie opgewassen tegen het toenemende belang van dat criterium en tegen de voortzetting van de uitbreiding naar het oosten? Om die vragen te beantwoorden, worden in dit essai vier zwaartepunten gedefinieerd: het diplomatiek zwaartepunt, het demografisch zwaartepunt, het grootstedelijk zwaartepunt en het maatschappelijk zwaartepunt. Daarbij wordt gebruikgemaakt van gegevensbanken en berekeningsmethoden die kort geleden beschikbaar werden. In het Europa van de 27 bekleedt Praag de eerste plaats als “diplomatiek zwaartepunt”, Frankfurt als “demografisch zwaartepunt”, Luxemburg als “grootstedelijk zwaartepunt” en Brussel als “maatschappelijk zwaartepunt”. In het scenario van een maximale uitbreiding naar het oosten, wordt dat viertal respectievelijk vervangen door Wenen, München, Straatsburg en Brussel. Het vierde criterium, dat het gunstigst is voor Brussel, is tevens op het eerste gezicht het minst stabiel. Het essai wordt afgesloten met een reflectie over de mechanismen die ervoor zorgen dat Brussel, dat mettertijd naar het “zwaartepunt van de maatschappelijke betrokkenheid” is geëvolueerd, die status behoudt.There are many criteria which determine whether a city is a good capital. Ecological considerations lead us to place more emphasis on one criterion in particular, i.e. the more or less central location of the capital within the territory. Which European city meets this criterion best? Is the choice of Brussels as capital of the European Union likely to withstand the growing importance of this criterion and the continued enlargement towards the east? In order to answer these questions, this article defines four centres of gravity – “diplomatic”, “demographic”, “metropolitan” and “civic” – using new databases and computation techniques. Within the framework of the EU-27, Prague comes first from a “diplomatic” point of view, Frankfurt from a “demographic” point of view, Luxembourg from a “metropolitan” point of view and Brussels from a “civic” point of view. In a maximalist scenario of enlargement towards the east, this group is replaced by Vienna, Munich, Strasbourg and Brussels. The fourth criterion – which is the most favourable to Brussels – is also, on the surface, the most unstable. This article ends with a discussion of the mechanisms which are likely to ensure that Brussels will keep the “civic centrality” imparted to it historically by chance