Gekruiste blikken op een honderdste verjaardag. Een eerste balans van de herdenkingen van de Eerste Wereldoorlog in Brussel

De viering van de honderdste verjaardag van de Eerste Wereldoorlog betekent een breuk: historische gebeurtenissen zullen nooit meer op dezelfde manier worden herdacht, zeker niet in België. De deelgebieden hebben duidelijk laten verstaan welke rol ze voortaan volledig autonoom wensen te spelen bij toekomstige evenementen van dat type. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is daarbij niet achtergebleven. Het besliste weliswaar later dan de andere grote gewesten en gemeenschappen om de herdenkingen zelf te organiseren, maar toonde aan dat het bereid en in staat is om een krachtdadig en ambitieus herdenkingsbeleid op poten te zetten dat tot een zeer ruim publiek gericht is. Een systematisch onderzoek van iets meer dan 430 activiteiten die tussen januari 2014 en juni 2017 werden geregistreerd op het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, wijst op hun extreme diversiteit, maar ook op de uitzonderlijke dynamiek van de Brusselse gemeenten die het initiatief hebben genomen voor een kwart van de activiteiten. In het algemeen werden in het merendeel van de evenementen twee thematische benaderingen gevolgd: het dagelijkse leven van de Brusselaars en de algemene geschiedenis van het conflict in zijn Belgische dimensie, maar die benaderingen werden ook gevolgd om debatten en reflecties over actuele vraagstukken op gang te brengen en om bepaalde waarden te presenteren die van betekenis zijn voor de hedendaagse samenleving: verdediging van de vrijheid, solidariteit, democratie, sociale cohesie… De historische benadering werd dus vaak gebruikt als instrument van cohesie en als hefboom voor integratie via een verleden dat zich tot iedereen richt: de Brusselaars van hier en elders, de gepassioneerden van geschiedenis, de liefhebbers van herdenkingstoerisme, de allochtonen, de expats, de dagjestoeristen…Le Centenaire de la Première Guerre mondiale marque une rupture : on ne commémorera plus jamais de la même manière les événements historiques, tout particulièrement en Belgique. Les entités fédérées y ont démontré le rôle qu’elles entendaient désormais jouer, en toute autonomie, dans de futurs événements de ce type. La Région de Bruxelles-capitale n’a pas été en reste. Si le choix politique de s’impliquer directement dans les commémorations y fut postérieur à celui des autres grandes régions et communautés, elle a démontré sa volonté et sa capacité à mettre en place une politique volontariste et ambitieuse visant à toucher un très large public. L’étude systématique d’un peu plus de 430 activités recensées entre janvier 2014 et juin 2017 sur le territoire de la Région de Bruxelles-capitale met ainsi en exergue leur extrême diversité mais aussi l’exceptionnel dynamisme des communes bruxelloises qui ont été à l’initiative d’un quart d’entre eux. Globalement, la thématique de la majorité des événements étudiés oscilla entre deux axes: le quotidien des Bruxellois et l’histoire globale du conflit dans sa dimension belge mais ces approches furent aussi utilisées pour susciter débats et réflexions sur des questions d’actualité, pour présenter certaines valeurs qui font sens pour la société actuelle : la défense de la liberté, la solidarité, la démocratie, la cohésion sociale… L’approche historique a donc été utilisée comme outil de cohésion et levier d’intégration à travers un passé qui s’adressait à tous : les Bruxellois d’ici et d’ailleurs, les passionnés d’histoire, les amateurs de tourisme de mémoire, les allochtones, les expatriés, les touristes d’un jour…The centenary of World War I has marked an abrupt change: historical events will never be commemorated in the same way, especially in Belgium. The federated entities have demonstrated the autonomous role which they intend to play in future events of this type. The Brussels-Capital Region was not outdone. While the political choice to be directly involved in the commemorative events was made later there than in the other main regions and communities, it demonstrated its will and capacity to implement different activities aimed at reaching a very wide public. The systematic study of just over 430 activities identified between January 2014 and June 2017 in the territory of the Brussels-Capital Region thus highlights their extreme diversity as well as the exceptional dynamism of the municipalities which were at the origin of one quarter of them. Overall, the theme of the majority of events studied wavered between two main lines: the daily life of the inhabitants of Brussels and the global history of the conflict in its Belgian dimension. But these approaches were also used to prompt debates and reflection on current issues which make sense in today's society: the defence of freedom, solidarity, democracy, social cohesion, etc. The historical approach was therefore used as a tool for cohesion and as a lever for integration, with a past which concerns everybody: the inhabitants of Brussels from here and elsewhere, history enthusiasts, lovers of historical memory tourism, non-natives, expatriates, tourists for a day, etc