Sultan V. Mehmed Reşad dönemi ve toplumu dönüştürme aracı olarak Milli Eğitim

Yeni bir anayasanın ikinci kez ilân edildiği ve bu sürece atfen II. Meşrutiyet dönemi olarak da anılan 1908-1918 yılları, Sultan V. Mehmed Reşad’m aralıksız tahtta olduğu bir süreçtir. Bu dönem, yani Meşrutiyetin ilânı siyasî tarih açısından bakıldığında 1876 ile başlayan sürecin teyidi ve istikrarlı bir devamı niteliğindedir. Bilindiği üzere, 1876’da Kanûn-ı Esâsî’nin ilânıyla aslında anayasal monarşiye resmen adım atılmıştı. Ancak umulan olmamış, uygulamada ciddi sorunlarla karşılaşılmıştı. Bir başka açıdan bakıldığında, siyasî otorite dünya konjonktürüne uygun olarak 1876 tarihine kadar uygun görülen toplumsal değişimleri, uygulamaları tebaaya yukarıdan inme ve zoraki bir şekilde empoze ediyordu. Tebaanın bu yeni uygulamaları sorgulama, eleştirme olanağı olmadığı ve bu akla dahi gelmediği gibi, tebaanın ne istediğinin de kıymet-i harbiyesi yoktu. O nedenle, I. Meşrutiyet’in ilânı aynı zamanda tabandan gelen taleplerin resmî kabulünü sembolize eder. 1908’de II. Meşrutiyet’in ilânı, çağdaş dünyadaki gelişmelerle paralel olarak tebaanın anayasal bir düzende yaşama talebinin gerçeklemiş halidir. Bir diğer ifadeyle, yönetimde daha fazla söz sahibi olma, yöneten ile yönetilen arasındaki hukuksal esaslar teyiden bir kere daha yazılı olarak belirlenmiştir