Stanisława Filipina Paleolog in the fight to regain and maintain independence. Women’s service in the structures of the State Police in the interwar period

Każda wojna ma swoich bohaterów, w osobie mężczyzn-żołnierzy, nie można jednak pominąć zaangażowania kobiet w walkę o niepodległość w czasie I wojny światowej, czy też ich czynnego udziału w zbrojnych zmaganiach o jej utrzymanie. Pozycja kobiety po I wojnie światowej znacznie się zmieniła. Doświadczenia wojenne pozwoliły kobietom, jeśli nie całkowicie, to choć częściowo, wyzwolić się ze sztywnych struktur, panujących w społeczeństwie patriarchalnym i zaangażować swoje siły we współdziałanie w budowaniu podstaw nowej Polski. Kluczową rolę w tych działaniach odegrała stojąca na czele powołanej w 1925 r. Policji Kobiecej Stanisława Filipina Paleolog. Funkcjonariuszki będące pod jej opieką dokładały wszelkich starań w niezawodne funkcjonowanie tworzących się struktur Policji Państwowej, walcząc m.in. z nielegalnym handlem kobietami, prostytucją, przestępczością nieletnich, handlem narkotykami. Przedmiotem analizy artykułu są działania podejmowane przez kobiety na rzecz odzyskania i utrzymania niepodległości, a w szczególności przez S. F. Paleolog. W pierwszej części artykułu zostało omówione zaangażowanie S. F. Paleolog w walkę o odzyskanie niepodległości oraz w jej obronę w latach 1914–1920. Druga część została poświęcona działalności policji kobiecej i roli jaką w niej odegrała S. F. Paleolog. Ostatnia część przekrojowo pokazuje zaangażowanie bohaterki w losy państwa w okresie II wojny światowej i jej życie po wojnie.Every war has heroes, typically in the person of male-soldiers, but one cannot overlook the involvement of women in the struggle for independence during the First World War, or their active participation in the armed struggle for its subsequent maintenance. The position of a woman after the First World War changed significantly. Military experience allowed women, if not completely, at least partially, to free themselves from the rigid structures prevailing in the patriarchal society and to commit their forces to cooperate in building the foundations of a new Poland. The key role in these activities was played by Stanisława Filipina Paleolog, who established the “Women’s Police” in 1925. The officers under her command made every effort to assist in the reliable functioning of the emerging structures of the State Police, fighting, among other crimes, the illegal trafficking of women, prostitution, juvenile delinquency and drug trafficking. The subject of the article’s analysis is the actions taken by women to regain and maintain independence, in particular the efforts of Stanisława Paleolog. The first part of the article discusses her involvement in the struggle to regain independence and defend it during the years 1914-1920. The second part is devoted to the activities of the women’s police and the role she played. The final part shows her commitment to the fate of the state during the Second World War and her life following the cessation of hostilities.emiliaplonska@interia.plUniwersytet w BiałymstokuUstawa z dnia 24 lipca 1919 r. o policji państwowej (tekst ogłoszony Dz. Pr. P. P. 1919 r., nr 61, poz. 363).Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. – Kodeks karny (Dz. U. 1932 nr 60, poz. 571)Rozporządzenie Ministra Zdrowia Publicznego o nadzorze nad nierządem z 1922 r. (Dz. U. 1922 nr 78, poz. 715, s. 1388-1389;)Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 lipca 1927 r. o karach za handel kobietami i dziećmi oraz za inne popieranie nierządu (Dz. U. 1927 nr 70, poz. 614).Rozporządzenie z dnia 20 lipca. 1935 r. o umundurowaniu i uzbrojeniu oficerów i szeregowych Policji Państwowej – kobiet (Dz. U. nr 57, poz. 370).Archiwum Akt Nowych (AAN) 349/1 Nr 4.5.Archiwum Akt Nowych (AAN) Ministerstwo Opieki Społecznej (MOS), sygn. 236, k. 1.Paleolog S.F., Uwagi do artykułu dr. Parey’a, „Przegląd Policyjny”, 1936, styczeń, nr 1.Sprawozdanie z działalności Polskiego Komitetu Walki z Handlem Kobietami i Dziećmi za czas od 1.04.1935 r. do 31.03.1936 r., „Eugenika Polska”. Zagadnienia rasy. Organ Polskiego Towarzystwa Eugenicznego, 1937, wrzesień, t. XI, nr 3.Sprawozdanie z działalności Polskiego Komitetu Walki z Handlem Kobietami i Dziećmi za czas od 1.04.1936 r. do 31.03.1937r., Polski Komitet Walki z Handlem Kobietami i Dziećmi, Warszawa 1938.Apanowicz J., Metodologia ogólna, Gdynia 2002.Dulak D., Handel ludźmi w II Rzeczypospolitej. Zarys zjawiska, „Poliarchia” 2016, nr 2.Grata P., Walka z nierządem w polityce państwa polskiego w latach 1918–1939, [w:] Metamorfozy Społeczne, t. 6: Margines społeczny Drugiej Rzeczypospolitej, red. M. Rodak, Warszawa 2013.Głogowski A., Kobieca Policja Państwowa II RP w walce z międzynarodowym handlem ludźmi, Kraków – Warszawa 2014.Głogowski A., Kobiety w Policji Państwowej okresu międzywojennego, [w:] Kobiety w polskich służbach mundurowych. Role, zadania, wyzwania, red. E. Waśko-Owsiejczuk, Warszawa 2018.Głogowski A., Policja Państwowa w walce z handlem kobietami, [w:] Policja Państwowa w drugiej Rzeczypospolitej. Wybrane aspekty organizacji i funkcjonowania, red. A. Tyszkiewicz, Kraków 2015.Gołdyn P., Pogarda dla zawodu, litość dla człowieka. Społeczno-edukacyjne formy działalności wobec kobiet zagrożonych prostytucją w Polsce (1918–1939), Kalisz 2013.Jankowski S. M., Dziewczęta w maciejówkach, Warszawa 2012.Kobiety – funkcjonariuszami Policji Państwowej, „Gazeta Administracji i Policji Państwowej”, 18 lutego 1925, nr 9.Kozdrowski S., Metody i zakres gromadzenia danych do statystyki policyjnej w II Rzeczypospolitej (1919–1934 ), „Studia nad Bezpieczeństwem” 2017, nr 2.Lipska-Toumi M., Prawo Polskie wobec zjawiska prostytucji w latach 1918–1939, Lublin 2014.Markiewicz J., Kształtowanie się polskiego systemu prawa sądowego i jego twórcy w okresie międzywojennym 1919–1939 (wybrane zagadnienia), „Teka Komisji Prawniczej Polskiej Akademii Nauk. Oddział w Lublinie” 2010, t. 3.Michalak H., Kobiety w policji, [w:] Kobiety w polskich służbach mundurowych. Role, zadania, wyzwania, red. E. Waśko-Owsiejczuk, Warszawa 2018.Misiuk A., Historia policji w Polsce. Od X wieku do współczesności, Warszawa 2008.Głogowski A., Kobieca Policja Państwowa II RP w walce z międzynarodowym handlem ludźmi, Kraków – Warszawa 2014.Misiuk A., Służba śledcza Policji Państwowej. Geneza, organizacja i kierunki działania, [w:] Policja Państwowa w drugiej Rzeczypospolitej. Wybrane aspekty organizacji i funkcjonowania, red. A. Tyszkiewicz, Kraków 2015.Piwońska H., Przysposobienie Wojskowe Kobiet – zadania i realizacja, [w:] Z dziejów Przysposobienia Wojskowego Kobiet i Wojskowej Służby Kobiet, red. E. Zawacka, Toruń 1999, s. 38.Płatek M., Czy policjantki potrzebują wsparcia przełożonych?, [w:] Kobiety w polskich służbach mundurowych. Role, zadania, wyzwania, red. E. Waśko-Owsiejczuk, Warszawa 2018.Rodak M., Margines społeczny, [w:] Metamorfozy Społeczne t. 10: Społeczeństwo międzywojenne: nowe spojrzenie, red. J. Żarnowski, W. Mędrzecki, Warszawa 2015.Siemieńska H., Policja kobieca, „Gazeta Polska”. Pismo codzienne, 1930, 7 maja, nr 123.Spengel B., Policja Państwowa a prewencja kryminalna [w:] Policja Państwowa w drugiej Rzeczypospolitej. Wybrane aspekty organizacji i funkcjonowania, red. A. Tyszkiewicz, Kraków 2015, s. 107.Suchenek R., Prasa i film II Rzeczypospolitej wobec handlu białymi niewolnicami, „Studia Europaea Gnesnensia” 2015, nr 11.Winiarczyk-Kossakowska M., Kobiety w służbach mundurowych RP. Historia, teraźniejszość, specyfika przeciwdziałania dyskryminacji w grupach dyspozycyjnych, [w:] Kobiety w polskich służbach mundurowych. Role, zadania, wyzwania, red. E. Waśko-Owsiejczuk, Warszawa 2018.Z działalności policji kobiecej, „Bluszcz”. Pismo tygodniowe, ilustrowane dla kobiet, 30 października1926, nr 44.Żuczkowski M., Służba Kobiet w strukturach wojskowych Polskiego Państwa Podziemnego na przykładzie Dowództwa Głównego Służby Zwycięstwu Polski i Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2015, nr 2.171759