The Consensuses and Controversies around dicta Hermetis. The Study of the Hermetic Tradition and its Reception at the Beginning of Polish Humanism

Wydział Filologii Polskiej i KlasycznejDysertacja ta jest efektem badań nad tekstami tradycji hermetycznej. Koncentruje się przede wszystkim nad jej przejawami w Polsce w XV wieku i na początku wieku XVI. Rozprawa na wstępie precyzuje tytułowe terminy („dicta Hermetis” oraz „tradycja hermetyczna”), informuje o zasadniczych metodach badawczych (dwudziestowieczna hermeneutyka oraz pragmatyzm) oraz o stanie badań. Pierwsza część dysertacji skupia się na pytaniu „Kim był Hermes Trismegistos?” Odpowiedzi szuka najpierw w literaturze hermetycznej, następnie w starożytnej i średniowiecznej historiografii, w pismach Ojców Kościoła, a także wśród średniowiecznych oraz wczesnorenesansowych astrologów, alchemików, filozofów (głównie neoplatoników). Druga część dysertacji opisuje tradycję hermetyczną wśród krakowskich astrologów w XV wieku. Ten rozdział koncentruje się na tak zwanej magii hermetycznej oraz jej związkach z astronomią. Przedstawia listę czytanych i przepisywanych wówczas do rękopisów pism hermetycznych, a ponadto skupia się na sposobach jej odbioru, reakcji na jej kontrowersyjną treść, zapleczu filozoficznym, który uzasadniał lub negował magiczne wypowiedzi Hermesa. Część trzecia dysertacji przedstawia, jak filozoficzne fragmenty z pism hermetycznych przejawiały się w czasach „humanistycznego przełomu” w Polsce. Odczytuje dicta Hermetis w astrologicznych prognostykach, następnie wskazuje na reminiscencje hermetyczne w utworze „O obrotach sfer niebieskich” Mikołaja Kopernika, dalej w tekstach Adama z Bochynia, a w części końcowej szczegółowo analizuje wybrane przez Biernata z Lublina fragmenty z Asclepiusa oraz Pimandra, które spisał on w swojej antologii filozoficznej.The dissertation is an effect of the research about texts of the hermetic tradition. It focuses mainly on its manifestations in XV century and at the beginning of XVI century in Poland. The paper in the preface specifies the title appellations („dicta Hermetis” and „hermetic tradition”), informs about underlying methods (XX century hermeneutic and pragmatism) and about the state of research. The first part of the dissertation focuses on the question „Who was Hermes Trismegistos?” At first it looks for the answer in the hermetic literature, afterwards in the ancient and medieval historiography, in the writings of Fathers of Church and also in medieval and early renaissance astrologers, alchemists, philosophers (mainly neo-Platonists). The second part of the dissertation describes the hermetic tradition among Cracow astrologers in XV century. This chapter focuses on so called hermetic magic and its connections with the astronomy. It shows the list of manuscripts read and copied at the time, moreover it focuses on the way of reception, reactions to the controversial content, the philosophical background which motivated or negated magical sayings of Hermes. The third part of the dissertation reveals, how philosophical excerpts were manifesting in the time of „humanistic turn” in Poland. It examines dicta Hermetis in astrological prognostics, then points the hermetic reminiscences in the Nicolaus Copernicus’ „On the Revolutions of the Heavenly Spheres”, further in the texts of Adam of Bochyń and in the last part analizes in details the excerpts of Asclepius and Pimander chosen by Biernat of Lublin, which he copied in his philosophical anthology