Halepli Zeki Paşa’nın Almanya’daki Görevi Üzerine

Bu makalede Halepli Zeki Paşa’nın Alman İmparatoru nezdinde Osmanlı Padişahının “murahhas”ı olarak üstlendiği görevi esnasındaki faaliyetleri ele alınmıştır. Çalışmada ağırlıklı şekilde askerî arşiv kayıtları kullanılarak Zeki Paşa’nın murahhaslık görevinin mahiyetinin ortaya koyulması amaçlanmıştır. 1914 yılının son aylarında başlayan Zeki Paşa’nın misyonunun Birinci Dünya Savaşı bitene kadar devam ettiği düşünüldüğünde, Osmanlı Devleti ile Almanya arasındaki çeşitli konulardaki görüş ve düşüncelerin birlikteliği veya ayrılığı ana eksende ele alınmıştır. Yazışma konularının, cephelerdeki durum, müttefikliğe ilişkin meseleler ve Enver Paşa’nın savaşın seyrine dair görüş ve önerilerinin Alman makamlarına ulaştırılması başlıklarında yoğunlaştığı görülmektedir. Enver Paşa’nın savaşın seyrine ilişkin yaptığı isabetli tespitlerin ve savaş taktiklerinin başta Ludendorff olmak üzere Alman Genel Karargâhına iletilmesinde Zeki Paşa’nın üstlendiği görev, savaşa dair karar alma süreçlerinde Osmanlı Devleti’nin rolü bakımından önemlidir. Savaştan sonra İngiliz istihbarat belgelerinde geçen Zeki Paşa’nın görevine ve özellikle Enver Paşa’ya bağlı olduğuna ilişkin bilgiler, bu görevin yan etkisi olarak değerlendirilmiştir