مذهب و مدرنیته در کردستان تحلیل جامعه‌شناختی اثرگذاری عناصر مدرن بر ارزش‌های مذهبی در جامعة روستایی موکریان

پژوهش حاضر در بازة زمانی نزدیک به دو سال و با مطالعه و مراجعة مستمر به حدود هشتاد روستای مختلفِ منطقة موسوم به موکریان، واقع در جنوب استان آذربایجان غربی انجام شده است. داده‌های مربوط به مقالة پیش رو با توجه به ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی جامعة روستایی مورد مطالعه، به شیوة کیفی و به روش نظریة زمینه‌ای و با استفاده از فنون مصاحبه‌های عمیق، تاریخ شفاهی و مشارکت میدانی جمع‌آوری شد. پس از انجام مصاحبه‌های عمقی و برگزاری جلسه‌های متعدد بحث گروهی با افراد عادی و نیز نخبگان جامعه، اطلاعات اولیه به‌دست‌آمد. مراجعه‌های چندباره به میدان مطالعه به‌منظور سنجش اعتبار و روایی اطلاعات گردآوری‌شده و نیز آزمون صحت یافته‌های نظری، تا آخرین مرحلة تحقیق ادامه داشت. در بعد نظری، مشخصاً نظریة تحول ارزشی اینگلهارت، و نظریه‌های جدید نوسازی و مدرنیتة بازاندیشی‌شدة گیدنز، چارچوب مفهومی تحقیق را تشکیل می‌دهند. ‌با توجه به تغییرات ارزشی ایجادشده در حوزة باورهای مذهبی، ارزش‌های فردی و جمعی، و نگرش به نمادها و نهادهای مذهبی، می‌توان اذعان داشت که در نتیجة ورود عناصر مدرن به جامعة روستایی مطالعه‌شده، تغییرات ارزشی و هنجاری گسترده‌ای در زیست‌جهان افراد جامعة مورد نظر صورت گرفته است. تحلیل داده‌های میدانی حاکی از بروز و گسترش تمایلات «دنیاگرایانه» و «تمایل به زندگی ناسوتی» در میان مصاحبه‌شوندگان - البته با شیبی ملایم- است. به نظر می‌رسد که جامعة مورد بررسی با نوعی پارادوکس مواجه است، که از طرفی عقب‌نشینی دین در آن به چشم می‌خورد و از طرف دیگر شاهد سازمان‌یافته‌شدن بی‌سابقة دین در قالب فرقه‌های غیربومی و وارداتی هستیم؛ که این دومی را با اندک تسامحی می‌توان اسلام سیاسی نامید. به هرحال، ماهیت تغییرات به‌وجودآمده بیانگر تأثیرپذیری متقابل مذهب و مدرنیته در جامعة مورد مطالعه است