Harmony, Lyricism, Anxiety. Studies of Bronisława Ostrowska’s Works

Książka Barbary Olech "Harmonia, liryzm, trwoga. Studia o twórczości Bronisławy Ostrowskiej" to oryginalne dokonanie literaturoznawcze, stanowiące istotny wkład w badania nad tą wciąż odkrywaną XX- wieczną pisarką. Autorka buduje tematyczny model twórczości Ostrowskiej, wskazując trafnie na cztery wymiary towarzyszące liryczny, symboliczny światoobraz poetki: doświadczenie sacrum, miłość, polskość i odsłanianie baśniowo- mitycznej głębi światła, zapisane zarówno w twórczości dla dorosłych, jak i w tej dla dzieci. Wyjątkowym walorem rozprawy jest wszechstronne podjęcie badań nad utworami adresowanymi do najmłodszych (''Bohaterski Miś'', ''Szklana Góra'', ''Madej''), które kiedyś przyniosły pisarce sławę, a potem popadły w zapomnienie. Mamy tu do czynienia z pogłębionym, monograficznym, syntetycznym ujęciem dorobku Ostrowskiej: poetki, której harmonijna wizja kosmosu, jak z wyczuciem wskazuje Barbara Olech, podszyta była trwogą i lękiem. (Prof. dr hab. Jarosław Ławski).Harmony, Lyricism, Anxiety. Studies of Bronisława Ostrowska’s Works is an attempt at a comprehensive review of the oeuvre of Bronisława Ostrowska, a major representative of the Young Poland Movement. The author of the study analyzes not only Ostrowska’s poetic works, but also her fiction and books for children. The interpretations of such diverse literary production have been divided into sections, each one touching upon different themes and problems. The first part, The Experience of Sacrum, is dedicated to Ostrowska’s observations of the sacred that is manifested in art, a transcendent soul and man’s partaking in nature. The works mentioned in this section testify to the writer’s heterogeneous outlook on life (spiritualism, mysticism, the esoteric, pantheism). However, most of the analysis revolves round the works that may be interpreted as documenting an individual’s way to faith (fragments of Meditations and poems from the volume The Ring of Life). In her poems Ostrowska often evokes a universal mystic symbolism. The chosen mode of representation abounds in metaphors of light and frequent references to the philosophy of Francis of Assisi. The artistic vision of nature’s harmony is deeply rooted in the biblical Book of Genesis. The mystical experience of an act of creation and the emphasis that is put on the idea of all-encompassing unity (of God, nature, soul and the world) stem from Ostrowska’s readings of great Romantic poets (Słowacki in particular) and philosophical fascinations that were typical of her generation. The next part, Metamorphoses of Love, looks at various aspects of love. The phenomenon of love, the power capable of transforming the world, recurs in the writer’s oeuvre (lyrics, epic poems and fairy tales) on numerous occasions. The interpretation of the poetic fairy tale, Siren’s Daughter, points to Ostrowska’s original way of overcoming Schopenhauer’s pessimistic conception of love. This is done by means of sublimation of Eros into caritas. Ostrowska produced both literature that recalled the Young Poland’s myths of love (rather conventional in the chosen mode of representation) and avant-garde, deeply moving, confessional lyrics that mirrored struggles within female souls. The latter can be perceived as anticipating Maria Pawlikowska-Jasnorzewska’s erotic poetry. The chapter is supplemented by an analysis of the sonnet cycle, Motherhood, which exemplifies the motif of “motherly” love. The chapter Polish Universum takes up various threads and motifs concerning Ostrowska’s preoccupation with her native land. The analysis of selected works leads to a clear-cut conclusion: that the relation between man and his native land should be perceived on different levels of involvement, and that this relation is not so much connected with national “ornamentation,” but rather with cultural contextualization and specifically understood space, time and memory. The author of the study demystifies the popular fallacy that national preoccupations did not appear in Ostrowska’s works until after the outbreak of the First World War. In fact, such preoccupations had always been part of her artistic imagination. Ostrowska’s overt affiliation with Romantic tradition, the echoes of Konopnicka, Kasprowicz or Tetmajer in her own works should, according to the author of the study, be interpreted as a conscious dialogue with traditional topoi and conventions. The interpretation of Ostrowska’s works emphasizes the fact that the presence of such elected affinities demonstrates the writer’s artistic ambition and her urge to re-contextualize and contemporize traditional themes and motifs. Searching for the origins of her writing, Ostrowska deliberately archaizes the language of some of her works and looks for the original but forgotten meanings of words. The last part of the study, In the Circle of Fairy Tales and Myths: Books for Children, discusses the functions of fairy tales and myths in Ostrowska’s oeuvre and analyzes the transformations they are subject to in different thematic contexts. Reading Teddy Bear, the Her; The Book of Tomorrow; Madej; The Glass Mountain or Siren’s Daughter, the author of the study observes a certain indecisiveness about the target reader of these books: they are meant for both children and adults. Interestingly, the stories often break the boundaries of genre. In fact, Ostrowska’s literary fairy tales, folk fairy tales and fairy tale dramas appear alongside the works that merely refer to the sphere of a fairly tale or a myth. In the conclusion of the study it is clearly seen that taken together Ostrowska’s literary works constitute a coherent, harmonious and value-oriented whole.Adam Mickiewicz – dwa wieki kultury polskiej. Studia, pod red. K. Maciąga i M. Stanisza, Rzeszów 2007.Améry J., Poza winą i karą. Próby przełamania podjęte przez złamanego, przeł. R. Turczyn, posłowiem opatrzył P. Weiser, Kraków 2007.Bachelard G., Wyobraźnia poetycka. Wybór pism, wyboru dokonał H. Chudak, tłum. H. Chudak, A. Tatarkiewicz, przedmowa J. Błoński, Warszawa 1975.Bachórz J., Spotkania z „Lalką”. Mendel studiów i szkiców o powieści Bolesława Prusa, Gdańsk 2010.Baczko B., Rousseau. Samotność i wspólnota, wyd. 2, Gdańsk 2009.Badinter E., Historia miłości macierzyńskiej, przeł. K. Choiński, Warszawa 1998.Banasiak B., Filozofia integralnej suwerenności. Zarys systemu Markiza de Sade, Łódź 2006.Barbour I. G., Mity. Modele. Paradygmaty, tł. M. Krośniak, Kraków 1983.Bartmiński J., „Niebo się wstydzi”. Wokół ludowego pojmowania ładu świata, w: Kultura literatura, folklor, pod red. M. Graszewicza i J. Kolbuszewskiego, Warszawa 1988.Bartnik Cz. ks., Matka Boża, Lublin 2012.Bąk M., Światło lub ciepło. Krótka historia jednej metafory, „Słupskie Prace Filologiczne”, seria Filologia Polska 6, 2008, s. 47-54.Deleuze G., Nietzsche i filozofia, tłum. i posłowiem opatrzył B. Banasiak, Warszawa 1993.Derc M., Doświadczenie i twórczość w koncepcji Abrahama H. Maslowa, Toruń 1996.Dębicki Z., Iskry w popiołach. Wspomnienia lwowskie, Poznań 1931.Di Nola A. M., Tryumf śmierci. Antropologia żałoby, red. naukowa M. Woźniak, tłum. J. Kornecka, M. W. Olszańska, R. Sosnowski, M. Surma-Gawłowska, M. Woźniak, Kraków 2006.Didier J., Słownik filozofii, przeł. K. Jarosz, Katowice 1993.Nalepa M., „Płyną godziny pomiędzy nadzieją i bojaźnią czułą”. Polityczne i egzystencjalne rany Polaków epoki porozbiorowej. Studia i szkice, Rzeszów 2010.Dłużewska-Sobczak A., Jak diabeł Boruta łęczycan mamił, Łęczyca 2000.Dołęga-Chodakowski Z., O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem oraz inne pisma i listy, Warszawa 1967.Irzykowski K., Notatki z życia, obserwacje i motywy, Warszawa 1964.Rahner K., Vorgrimler H., Mały słownik teologiczny, przeł. T. Mieszkowski i P. Pachciarski, Warszawa 1987.Waksmund R., Bajkosfera, czyli o życiu semiotycznym fabuł baśniowych. Rekonesans badawczy, „Litteraria. Teoria literatury – MetodologiaBorkowska G., Cudzoziemki. Studia o polskiej prozie kobiecej, Warszawa 1996.Dopart B., Poemat profetyczny. O „Dziadach” drezdeńskich Adama Mickiewicza, Kraków 2002.Dopart B., Uwagi o definiowaniu mistycyzmu romantycznego, Poznań 1996.Drzewicka A., Z zagadnień techniki tłumaczenia poezji. Studia nad polskimi przekładami liryki francuskiej w antologiach z lat 1899-1911, Kraków 1971.Du Prel K., Mistyka starożytnych Greków, Lwów 1917.Durand G., Wyobraźnia symboliczna, przeł. C. Rowiński, Warszawa 1986.Durkheim E., Próba określenia zjawisk religijnych, tł. S. Brzozowski, Warszawa 1903.Niedźwiedź A., Obraz i postać. Znaczenia wizerunku Matki Boskiej Częstochowskiej, Kraków 2005.Dzieci, wybór, opr. i red. M. Janion i S. Chwin, Gdańsk 1988.Dybciak K., Literatura wobec religii – izolacja czy przenikanie?, „Znak” 1977, nr 281-282.Kultura – Humanistyka”, Red. J. Trzynadlowski, T. IX: 1977 (Wrocław 1978).Kwiatki św. Franciszka z Asyżu, Warszawa 1993.Eco U., Poetyka dzieła otwartego, w tegoż: Dzieło otwarte (1963), przeł. J. Gałuszka, Warszawa1973.Eliade M., Mefistofeles i androgyn, przeł. B. Kupis, Warszawa 1994.Libera L., O dziecięcym filozofie Słowackiego, „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza”, R. XIV-XV, Warszawa 1982, s. 111-121.Jakubowski J. Z., Wstęp do: Poetki Młodej Polski, zebrał i opr. J. Z. Jakubowski, Warszawa 1963.Eliade M., Sacrum. Mit. Historia, przeł. A. Tatarkiewicz, Warszawa 1983.Eliade M., Uwagi o symbolizmie religijnym, „Poezja” 1968, nr 4.Etyka i literatura. Pisarze polscy lat 1863 w poszukiwaniu wzorców życia i sztuki, red. E. Ihnatowicz i E. Paczoska, Warszawa 2006.Fechner G. T., O zagadnieniu duszy. Wędrówka przez świat widzialny ku niewidzialnemu, wyd. 2, do druku przygot. E. Spranger, na j. pol. przeł. Zofia z Pasławskich Drexlerowa, przekł. przejrzał i wstępem zaopatrzył K. Twardowski, Lwów 1921.Nietzsche F., Narodziny tragedii czyli hellenizm i pesymizm, przeł. L. Staff, posłowie T. Macios, Kraków 2003.Walas T., Ku otchłani (Dekadentyzm w literaturze polskiej 1890-1905), Kraków 1986.Feldman W., Współczesna literatura polska, wyd. VIII, Warszawa 1930.Miłość romantyczna jako figura wyobraźni, pod red. B. Płonki-Syroki i E. Rudolf, Wrocław 2009.Flammarion C., Zagadnienia duszy, Lwów 1917.Flis-Czerniak E., „Jam jest Gorgona – kochanka mych łon” – Meduza w twórczości Tadeusza Micińskiego, w: Ateny – Rzym – Bizancjum. Mity śródziemno morza w kulturze XIX i XX wieku, pod red. J. Ławskiego i K. Korotkicha, Białystok 2008.Flis-Czerniak E., Syndrom Wallenroda. Z problemów świadomości narodowej i religijnej w twórczości Tadeusza Micińskiego, Lublin 2008.Floryńska H., Spadkobiercy Króla Ducha. O recepcji filozofii Słowackiego w światopoglądzie polskiego modernizmu, Wrocław 1976.Libera L., Marionetka w antropologii romantycznej. Kilka uwag na marginesie lektury „Straży nocnych” Bonawentury, w: Noc. Symbol – Temat – Metafora, t. 1, Wokół „Straży nocnych” Bonawentury, pod red. J. Ławskiego, K. Korotkicha, M. Bajki, Białystok 2011.Filipkowska H., Koncepcje mitu i jego związków z literaturą w krytyce literackiej Młodej Polski, Lublin 1988.James W., Doświadczenie religijne, tłum. J. Hempel, Warszawa 1958.Filipkowska H., Młodopolska idea „sztuki dla sztuki” wobec francuskich pierwowzorów, w: Porównania. Studia o kulturze modernizmu, pod red. R. Zimanda, Warszawa 1983.Walicki A., Filozofia a mesjanizm, Warszawa 1970.Filipkowska H., Poezja religijna Młodej Polski, w: Polska liryka religijna, red. S. Sawicki, P. Nowaczyński, Lublin 1983.Braun J., Wrońskizm a nauki formalne, [Warszawa] 1939.Buber M., Ja i Ty. Wybór pism filozoficznych, wybrał, przeł. i wstępem opatrzył J. Doktór, Warszawa 1992.Fokkema D. W., Historia literatury. Modernizm i postmodernizm, przeł. H. Janaszek-Ivanickova, Warszawa 1994.Folklorystyczne i antropologiczne opisanie świata. Księga ofiarowana profesor Dorocie Simonides, red. nauk. T. Smolińska, Opole 1999.Franciszek z Asyżu, Pisma św. Franciszka i św. Klary, przetł. z łac. K. Ambrożkiewicz, Warszawa 1992.Fromm E., O sztuce miłości, przeł. A. Bogdański, wstęp M. Czerwiński, Warszawa 1973.Furmanek E., Genezyjsko-apokaliptyczna tęczowość w twórczości Juliusza Słowackiego, w: Apokalipsa. Symbolika – tradycja – egzegeza, t. II, pod red. K. Korotkicha, J. Ławskiego, Białystok 2007, s. 231-248.Gaj R., Filozofia tanga, w: Światło w dolinie. Prace ofiarowane profesor Halinie Krukowskiej, pod red. K. Korotkicha, J. Ławskiego, D. Zawadzkiej, Białystok 2007.Lichański S., Droga poetycka Bronisławy Ostrowskiej, „Poezja” 1969, nr 8, toż jako wstęp do: B. Ostrowska, Biała godzina, Warszawa 1969.Wantuch W., Cykl liryczny – tomik – seria poetycka. Z dziejów „gatunku” literackiego i wydawniczego, w: Cykl literacki w Polsce, pod red. naukową K. Jakowskiej, B. Olech i K. Sokołowskiej, Białystok 2001.Galarowicz J., Na ścieżkach prawdy. Wprowadzenie do filozofii, Kraków 1992.Gieysztor A., Mitologia Słowian, Warszawa 2006.James W., Pragmatyzm, przeł. W. M. Kozłowski, Warszawa 1957.Ratuszna H., Tajemnica głębi jeziora – „Rusałki” Bronisławy Ostrowskiej, w: Podanie – legenda w tradycji ludowej i literackiej, pod red. M. Jakitowicz i V. Wróblewskiej, Toruń 2007.Nietzsche F., Tako rzecze Zaratustra. Książka dla wszystkich i dla nikogo, przeł. W. Berent, Warszawa 1907.Glinka X., Paryż mojej młodości, Londyn 1957.Głowiński M., Bronisława Ostrowska, w: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, Seria 5, Literatura okresu Młodej Polski, t. I, Warszawa 1968.Głowiński M., Intertekstualność, groteska, parabola. Szkice ogólne i interpretacje, Kraków 2000.Głowiński M., Mity przebrane, Kraków 1994.Głowiński M., Nad miastem chmury apokaliptyczne, w: Apokalipsa. Symbolika – Tradycja – Egzegeza, t. 1, praca pod red. K. Korotkicha i J. Ławskiego, Białystok 2006.Leeming Adams D., Leeming Adams M., Mity o stworzeniu świata i ludzi. Przegląd encyklopedyczny, przekład A. Zakrzewicz, red. naukowa i komentarze A. M. Kempiński, Poznań 1999.Bergson H., Myśl i ruch, tłum. P. Beylin i K. Błeszyński, Warszawa 1963.James W., Prawo do wiary, tł. A. Grobler, wprowadzenie W. Galewicz, Kraków 1996.Lichański S., Spójnia ślubnego pierścienia (Liryka Bronisławy Ostrowskiej), w: tegoż, Cienie i profile, Warszawa 1967.Janicka A., Pozytywistyczne powroty do nocy – „Dumania pesymisty” Aleksandra Świętochowskiego, w: Noc. Symbol – Temat – Metafora, t. 2, Noce polskie – noce niemieckie, pod red. J. Ławskiego, K. Korotkicha, M. Bajki, Białystok 2011.Rich A., Zrodzone z kobiety. Macierzyństwo jako doświadczenie i instytucja, przeł. J. Mizielińska, Warszawa 2000.Janion M., Płacz generała. Eseje o wojnie, wyd. 2, przejrzane i uzup., Warszawa 2007.Nietzsche F., Wiedza radosna, przeł. L. Staff, Warszawa 1910-1911.Janion M., Reduta. Romantyczna poezja niepodległościowa, Kraków 1979.Janion M., Żmigrodzka M., Romantyzm i historia, Warszawa 1978.Jasińska M., Matka Boska w poezji poromantycznej, w: Matka Boska w poezji polskiej, T. 1, Szkice o dziejach motywu, Lublin 1959.Warszawa pozytywistów, praca zbiorowa pod red. J. Kulczyckiej-Saloni i E. Ihnatowicz, Warszawa 1992.Jastrzębski A., Podsiada A., Wstęp, w: Z głębokości… Antologia polskiej modlitwy poetyckiej, Warszawa 1966.Jellenta C., Wielki zmierzch. Pamiętnik, przedm. opatrzył R. Taborski, Warszawa 1985.Jonca M., Sierota w literaturze polskiej dla dzieci w XIX wieku, Wrocław 1994.Kalinowska M., Juliusza Słowackiego „Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu”. Glosy, Gdańsk 2011.Bettelheim B., Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, Warszawa 1985.Roudinesco É., Nasza mroczna strona – z dziejów perwersji, przeł. B. Baran, Warszawa 2009.Literatura francuska, pod. red. A. Adam, G. Lerminier, E. Morot-Sir, przeł. A. Żarska, t. II – XIX i XX wiek, Warszawa 1980.Kamionkowa-Straszakowa J., Zbłąkany wędrowiec. Z dziejów romantycznej topiki, Wrocław 1992.Kuderowicz Z., Filozofia nowożytnej Europy, Warszawa 1989.Kasperski E., Dialog i dialogizm. Idee – formy – tradycje, Warszawa 1994.Waśko A., Powrót do „centrum polszczyzny”. O przestrzeni symbolicznej w „Panu Tadeuszu”, „Pamiętnik Literacki” 1987, z. 1.Katolicyzm A-Z, praca zb. pod red. ks. Z. Pawlaka, Poznań 1982.Kaźmierczak Z., Friedrich Nietzsche jako odnowiciel umysłowości pierwotnej. Analiza w kontekście fenomenologii religii Gerardusa van der Leeuwa, Kraków 2000.Kaźmierczak Z., Kwestia uniwersalności nauki mistycznej Jana od Krzyża w aspekcie aksjologicznym, „Archeus” 2008, nr 9, s. 23-24.Kęsikowa U., Właściwości językowo-stylistyczne poezji Bronisławy Ostrowskiej, Słupsk 2008.Kieżuń A., Drogi własne. O twórczości młodopolskiej Artura Górskiego, Białystok 2006.Kloch Z., Poezja pierwszej wojny. Tradycja i konwencje, Wrocław 1986.Romanowski A., Bojowniczki i pacyfistki. O nurcie kobiecym w poezji I wojny światowej, w: Między literaturą a historią. Z tradycji idei niepodległościowych w literaturze polskiej XIX i XX wieku, pod red. E. Łoch, Lublin 1986.Klossowski P., Sade mój bliźni, przeł. B. Banasiak, K. Matuszewski, Warszawa 1999.Kłosińska K., Feministyczna krytyka literacka, Katowice 2010.Literatura wobec I wojny światowej, pr. zbiorowa pod red. M. J. Olszewskiej i J. Zacharskiej, Warszawa 2000.Chlebowczyk J., Świadomość historyczna jako czynnik narodotwórczy. Zarys problematyki teoretycznej, Katowice 1975.Gutowski W., Nagie dusze i maski (O młodopolskich mitach miłości), Kraków 1992.Białek J. Z., Dziecięce podróżowanie, „Ojczyzna Polszczyzna”, 1993, nr 2.Kobielus S., Bestiarium chrześcijaństwie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji – starożytność i średniowiecze, Warszawa 2002.Kobieta i małżeństwo. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX, zbiór studiów pod red. A. Żarnowskiej i A. Szwarca, Warszawa 2004.Kolbuszewski J., Tatry w literaturze polskiej 1805-1939, Kraków 1982.Kołakowski L, Horror metaphysicus, Kraków 2012Kołakowski L., Jeśli Boga nie ma…, Kraków 1988.Romanowski A., „Przed złotym czasem”. Szkice o poezji i pieśni patriotyczno-wojennej lat 1908–1918, Kraków 1990.Kołakowski L., Obecność mitu, Wrocław 1994.Kołakowski L., Pochwała niekonsekwencji, Warszawa 1989.Mortkowicz-Olczakowa H., Bunt wspomnień, Warszawa 1959.Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 1988.Kopaliński W., Słownik symboli, Warszawa 1991.Nietzsche F., Zmierzch bożyszcz, czyli jak filozofuje się młotem, przełożył, opracował i posłowiem opatrzył P. Pieniążek, Kraków 2004.Lorentowicz J., Spojrzenie wstecz, Kraków 1957.Korzeniewicz M., Od ludowości ironicznej do ludowości mistycznej. Przemiany postaw estetycznych Słowackiego, Wrocław 1981.Białek J. Z., Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1918-1939, Warszawa 1987.Kostuch L., Wyobrażenia androginiczne w wierzeniach przedchrześcijańskich kręgu śródziemnomorskiego, Kielce 2003.Kowalczyk S. (ks.), Bóg w myśli współczesnej, Wrocław 1982.Rosenzweig F., Gwiazda zbawienia, tłum. T. Gadacz, Kraków 1998.Kowalczyk S. (ks.), Drogi ku Bogu, Wrocław 1983.Prokop J., Z przemian w literaturze polskiej lat 1907-1914, Wrocław 1970.Kowalczyk S. (ks.), Podstawy światopoglądu chrześcijańskiego, Wrocław 1986.Kowalczyk S. (ks.), Wieki o Bogu. Od presokratyków do teologii procesu, Wrocław 1986.Kowalczykowa A., Pejzaż romantyczny, Kraków 1982.Kowalczykowa A., Piłsudski i tradycja, Chotomów 1991.Nieukerken A. van, Ironiczny konceptyzm. Nowoczesna polska poezja metafizyczna w kontekście anglosaskiego modernizmu, Kraków 1998.Kowalski P., Kultura w kręgu „ludowości”. Sytuacje w dwudziestoleciu międzywojennym, „Literatura Ludowa” 1978, nr 4-6.Lubaszewska A., Życie – śmierci doskonałość. Młodopolska antropologia śmierci i literacki świat wartości, Kraków 1995.Kozikowski E., Bronisława Ostrowska, w: tegoż, Więcej prawdy niż plotki. Wspomnienia o pisarzach czasów minionych, Warszawa 1964, s. 182-193.Krasnowski M., O poezji B. Ostrowskiej, w: B. Ostrowska, Poezje wybrane. Warszawa 1976.Hadaczek B., Historia literatury kresowej. Szkoły kierunki i prądy literackie, wyd. 2, Kraków 2011.Huizinga J., Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury, przeł. M. Kurecka i W. Wirpsza, Warszawa 1985.Bibliografia dramatu polskiego 1765-1964, opr. i zredagowali E. Heise i T. Sivert, Warszawa 1971.Krassowski M., Granice sensu. Szkice o poezji polskiej, Warszawa 1980.Krąpiec M. A. OP, Człowiek w kulturze, Warszawa 1990.Kresowianki. Krąg pisarek heroicznych, red. K. Stępnik, M. Gabryś, Lublin 2006.Krukowska H., Bóg Mickiewicza na tle apofatyzmu wschodniego chrześcijaństwa, w: Bizancjum. Prawo-sławie. Romantyzm. Tradycja wschodnia w literaturze XIX wieku, red. J. Ławski, K. Korotkich, Białystok 2004.Krukowska H., Noc romantyczna. Mickiewicz, Malczewski. Goszczyński. Interpretacje, wyd. 2 popr., Gdańsk 2011.Nietresta-Zatoń A., Powołani na bunt. Transgresje polskich poetów XIX wieku, Kraków 2010.Krytyka feministyczna – siostra teorii i historii literatury, pr. zb. pod red. G. Borkowskiej i L. Sikorskiej, Warszawa 2000.Krzyżanowski J., Dookoła baśni o Madejowym łoże, w: tegoż, Paralele. Studia porównawcze z pogranicza literatury i folkloru, Warszawa 1977.Lurker M., Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, przeł. R. Wojnakowski, Kraków 1994.Weininger O., Płeć i charakter, przekł. O. Ortwin, wstęp G. Kunigiel, posłowie J. Prokopiuk, Warszawa 1994.Saganiak M., Człowiek i doświadczenie wewnętrzne, Warszawa 2009.Krzyżanowski J., Neoromantyzm polski, Wyd. II zmienione, Wrocław 1971.Kubale A., Dziecko romantyczne. Szkice o literaturze, Wrocław 1984.Kubiak Z., Poezja Biblii, „Znak” 1960, nr 68-69.Bieńczyk M., Czarny człowiek. Krasiński wobec śmierci, Warszawa 1990.Kuczyńska A., Piękno – mit i rzeczywistość, wyd. 2, Warszawa 1977Głowiński M., Zaświat przedstawiony. Szkice o poezji Bolesława Leśmiana, Warszawa 1981.Ławski J., Ironia i mistyka. Doświadczenia graniczne wyobraźni poetyckiej Juliusza Słowackiego, Białystok 2005.Nowakowska W., Stanisław Witkiewicz – teoretyk sztuki, Wrocław 1970.Boros L., Mysterium mortis. Człowiek w obliczu ostatecznej decyzji, przeł. z niem. B. Białecki, Warszawa 1977.Weiss T.