16th-century Byzantine Frescoes from Supraśl In the Light of Conservation Documentation - the History of Destruction

The article is dedicated to the history of the unique 16th-century Byzantine frescoes in Suprasl. Here we find an attempt of determining an exact date of accomplishment of the interior wall ornamentation (as well as establishing its authorship) in the Orthodox Church of the Annunciation of the Mother of God in Suprasl. The main part of the text contains a description of the successive stages of polychromy degradation that started with the damages caused by new elements of the interior decoration added in the seventeenth century (iconostasis, side altars) and was continued in the 18th century when the large parts of the frescoes were panelled. Later on the profound alteration of the architectural and painting of the presbytery was made. It ended with almost complete destruction of the frescoes during the World War II. The part of the text also mentions the restorative treatments conducted on this monument since the end of the 19th century. Here we can also find the study of preserving the extant fragments of the paintings during the post-war times. The analysis of the conservatory measures and their documentation taken between 1964–1965 (66) as well as in 2012 and 2014 closes the article.Artykuł poświęcony jest historii unikatowych, szesnastowiecznych pobizantyńskich fresków supraskich. Znajdziemy w nim próbę określenia czasu powstania dekoracji malarskiej cerkwi Zwiastowania Bogarodzicy w Supraślu, głównej świątyni zgromadzenia monastycznego, a także jej autorów. Zasadnicza część tekstu zawiera opisy kolejnych etapów degradacji polichromii, poczynając od uszkadzających ją nowych elementów wyposażenia wnętrza, pojawiających się w siedemnastym wieku (ikonostas, ołtarze boczne), poprzez zakrycie malowideł w XVIII w. tabulaturą i całkowitą zmianę wystroju architektoniczno-malarskiego prezbiterium, skończywszy na niemal doszczętnym zniszczeniu fresków w czasie II wojny światowej. W części tej znalazły się również odniesienia do zabiegów restauratorskich prowadzonych nad tym zabytkiem od końca XIX w. Omówienie działań ratujących ocalałe fragmenty malowideł, prowadzonych w powojennej rzeczywistości oraz dokumentacja prac konserwatorskich jakie miały miejsce w latach 1964–1965(66), jak również w 2012 i 2014 r., zamyka to opracowanie.k.stawecka@muzeum.bialystok.plMuzeum Ikon w Supraślu, Oddział Muzeum Podlaskiego w BiałymstokuДалматовъ Н., „Супрасльский Благовещенский монастырь. Историко-статистическое описание”, Санкт-Петербург 1892.Иодковский И., Церкви приспособленныя къ обороне въ Литве и Литовской Руси [w:] Древности. Tруды комиссии по сохранению древнихъ памятниковъ, остоящей при Императорскомъ Mосковскомъ Археологическомъ Обществе, т. VI, Москва 1915.Konserwacja XVI-wiecznych pobizantyjskich fresków z Supraśla. Dokumentacja konserwatorska, Monument Service Marcin Kozarzewski, Michałowice 2012.Lebiedzińska L., Freski z Supraśla. Katalog wystawy. Białystok 1968, Kraków 1968.Летопись Супрасльской Лавры [w:] „Архэографический сборникъ документовъ относящихся къ истории северо-западной Руси”, т. IX, Вильна 1870.Maroszek J., Ikonostas supraski 1643 r., „Białostocczyzna” 3/43/1996.Musin A., Zabytki Supraśla w Sankt Petersburgu: materiały dotyczące historii i konserwacji cerkwi Zwiastowania Bogarodzicy (1907–1910) w archiwum Cesarskiej Komisji Archeologicznej [w:] Szesnastowieczne freski supraskie. Katalog zbiorów, red. nauk. K. Stawecka, red. A. Jurgilewicz-Stępień, K. Stawecka, w druku.Petković S., Nektarij Serb. Malarz z XVI wieku i jego działalność w klasztorze w Supraślu, „Rocznik Białostocki”, 1991, t. XVI.Покрышкинъ П.П., Благовэщенская церков въ Супрасльскомъ Монастырэ, Санкт-Петербург 1911.Rastawiecki E., Słownik malarzów polskich, t. III, Warszawa 1857.Rudniewski P., Technika malowideł bizantyńsko-ruskich na przykładzie polichromii ściennych w Lublinie i Supraślu, „Biblioteka Muzealnictwa i Ochrony Zabytków. Seria B”, t. XI (1965).Siemaszko A., Malowidła ścienne cerkwi Zwiastowania w Supraślu. Rekonstrukcja programu ikonograficznego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego MCLXXIII. Prace z historii sztuki”, 1995, z. 21.Stawecka K., Ikonostasy cerkwi Zwiastowania Bogarodzicy w Supraślu [w:] „Ikonosfera. Zeszyty muzealne”, nr VI, 2017, w druku.Stawicka K., Dokumentacja konserwatorska PKZ, Warszawa 1965, mps.Stawicki S., Malowidła ścienne z dawnej cerkwi Zwiastowania NMP w Supraślu – problemy techniczne i technologiczne, „Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego”, 2004, z. 10.Zachwatowicz-Jasieńska K., Dokumentacja i konserwacja wyposażenia świątyni. Zachwatowiczowie w Supraślu [w:] Supraśl 1913. Dokumentacja fotograficzna Józefa Jodkowskiego cerkwi Zwiastowania Najświętszej Marii Pannie, Warszawa 2016.1913914