Notes on oriental culture in the poetics and literary discourse of the Polish Enlightenment

Orientalism, which is generally understood as a reference to the Eastern culture, was an important trend of the Enlightenment. It was based on specific, created by Europeans, image of Orient. An important role in creation of the image of the East was played by poetics and literary criticism of the period. They were reflecting both knowledge and opinions about Orient. Many of them were normative texts and they have influenced writers` process of creation. That is why it is worth taking a closer look at what role “the Oriental matter” played in their works and what vision of the East they created. The interesting notices are possible to be found in texts from the whole Enlightenment period – from the beginning of Stanisław August Poniatowski`s reign to the twenties of 19th century. Moreover, they represent main culture movements of the period. This subject was raised by many writers, among them I. Krasicki, J. U. Niemcewicz, A. K. Czartoryski, S. K. Potocki, E. Słowacki, J. Tarnowski. The analysis of selected works makes it possible to highlight a few aspects of Eastern culture on which the authors have been particularly focused.Centrum Kultury i Języka Polskiego dla Polaków z Zagranicy i Cudzoziemców „Polonus”, Uniwersytet RzeszowskiBorowski L., Uwagi nad poezją i wymową i inne pisma krytycznoliterackie, wybór i oprac. S. Buśka-Wroński, Warszawa 1972.Brodziński K., Wybór pism, opr. A. Witkowska, Wrocław 1966.Czartoryski A. K., Myśli o pismach polskich z uwagami, nad sposobem pisania w rozmaitych materyach, Wilno 1801.Czartoryski A. K., Przepisy od Komisyi Edukacji Narodowej pensjo-mistrzom i mistrzyniom dane, w: J. Lewicki, Ustawodawstwo szkolne z czasów Komisji Edukacji Narodowej, Kraków 1925.Dmochowski F. K., Sztuka rymotwórcza, oprac. S. Pietraszko, Kraków 2002.Golański F. N., O wymowie i poezji, w: Oświeceni o literaturze. Wypowiedzi pisarzy polskich 1740–1800, red. T. Kostkiewiczowa, Z. Goliński, Warszawa 1993.Korolko M., Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1990.Krasicki I., O rymotworstwie i rymotworcach, w: tegoż, Dzieła, t. 3, red. F. K. Dmochowski, Warszawa 1829.Krasicki I., W obronie bajek i przypowieści, w: „Monitor” 1765–1785. Wybór, red. E. Aleksandrowska, Wrocław 1976.Niemcewicz J. U., Rozprawa o bajce. Czytana na publicznem posiedzeniu Tow.[arzystwa] Kr.[ólewskiego] War.[szawskiego] P.[rzyjaciół] N.[auk], w: tegoż, Dzieła poetyczne, t. 1, red. J. N. Bobrowicz, Lipsk 1828.Osiński L., Wykłady z literatury porównawczej, w: tegoż, Dzieła, t. 4, Warszawa 1862.Potocki S. K., O wymowie i stylu, t. 4, cz. 2, Warszawa 1815.Rudnicka J., „Tysiąc nocy i jedna” w kulturze literackiej polskiego Oświecenia, „Pamiętnik Literacki” 1998, z. 3.Sinko Z., Powieść, w: Słownik literatury polskiego Oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, Wrocław 2002.Słowacki E., Dzieła z pozostałych rękopismów ogłoszone, red. J. Zawadzki, t. 2–3, Wilno 1826.Tarnowski J., Badania historyczne jaki wpływ mieć mogły mniemania i literatura ludów wschodnich, na ludy zachodnie, szczególniey we względzie poezyi, rzecz czytana na posiedzeniu Towarzystwa Królewskiego Przyiaciół Nauk, w Warszawie dnia 24 miesiąca listopada 1819 roku, Warszawa 1819.23524