Vagrant. Fellow Countryman as the Other in Kraszewski’s Writings after 1863

In Kraszewski’s times the term ”vagrant” becomes a stigmatizing label. It denotes the Poles who return to politically-oppressed Poland, only to suffer exclusion by their fellow countrymen, who see them as suspicious revolutionists. The writer demonstrates the intersection of Polish and foreign culture from his own position of loner and emigrant in Dresden while the country faces at the time the imminent prospect of territorial fragmentation. The article attempts to interpret the intricate mechanism of changes in Polish mentality and culture which Kraszewski identified as resulting from territorial partitioning of Poland.marcinlul@wp.plMarcin Lul, dr, adiunkt w Zakładzie Literatury Oświecenia i Romantyzmu Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu w Białymstoku. Zajmuje się badaniem związków literatury polskiej pierwszej połowy XIX wieku z historią, kulturą i życiem społecznym, a w szczególności twórczością Józefa Ignacego Kraszewskiego. Autor monografii Wileńska maskarada. Pisarz i świat w prozie Kraszewskiego (Białystok 2016).Wydział Filologiczny. Uniwersytet w BiałymstokuBachórz Józef, O zainteresowaniach Kraszewskiego literaturą niemiecką, „Przegląd Humanistyczny” 1988, nr 8/9.Biernat Monica i Dovidio John F., Piętno i stereotypy, przeł. M. Szuster, w: Społeczna psychologia piętna, red. T. F. Heatherton, R. E. Kleck, M. R. Hebl, J. G. Hull, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2008, s. 95–116.Budrewicz Tadeusz, „Kraszewski wolny!” Prasa polska o urlopie więźnia stanu, w: tegoż, Kraszewski – przy biurku i wśród ludzi, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2004, s. 264–281.Goffman Erving, Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, przeł. A. Dzierżyńska, J. Tokarska-Bakir, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2005.Józef Ignacy Kraszewski a Niemcy. Publicystyka pisarza w obronie polskiego stanu posiadania pod panowaniem pruskim i niemieckim, wstęp, wybór i oprac. E. Czapiewski, Wrocław 1994.Kiślak Elżbieta, Podróż i doświadczenie historii, w: Zdziwienia Kraszewskim, red. M. Zielińska, Wrocław: IBL PAN, 1990.Kondratowicz Ludwik (Syrokomla Władysław), Podróż swojaka po swojszczyźnie. Z rękopisu ogłosił W. Korotyński, Warszawa 1914.Kraszewski Józef Ignacy, Program polski 1872. Myśli o zadaniu narodowym zebrane i spisane przez..., Poznań: Nakładem Księgarni J. K. Żupańskiego, 1872.Kraszewski Józef Ignacy, Na tułactwie. Obrazy współczesne, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979.Kraszewski Józef Ignacy, Noce bezsenne, w: tegoż, Pamiętniki, oprac. W. Danek, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1972.Kraszewski Józef Ignacy, Listy do rodziny 1863–1886. Część 2: Na emigracji, oprac. S. Burkot. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993.Kraszewski Józef Ignacy, Kartki z podróży 1858–1864, t. 1, przypisami i posłowiem opatrzył P. Hertz, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977.Kraszewski Józef Ignacy, Półdiablę weneckie. Powieść od Adriatyku, Kraków–Wrocław: Wydawnictwo Literackie, 1985.Kraszewski Józef Ignacy, Rachunki z roku 1868, Poznań: Nakładem Księgarni J. K. Żupańskiego, 1869.Lul Marcin, Kraszewski: pamięć i zapomnienie, w: Historia – pamięć – tożsamość w edukacji humanistycznej, t. 2: Literatura i kultura, red. Z. Budrewicz, M. Sienko, Kraków: Wydawnictwo Libron, 2013, s. 106–109.Mazan Bogdan, Ahaswerus polski według „Nocy bezsennych” Józefa Ignacego Kraszewskiego, „Pamiętnik Literacki” 2000, z. 2, s. 45–73.Mickiewicz Adam, Wiersze w podobiznach autografów. Część druga: 1830–1855, oprac. Cz. Zgorzelski, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1998.Moeller van den Bruck Arthur, Pruski styl, w: Prusy – mity i rzeczywistości, wybór, wstęp i oprac. H.-J. B¨omelburg i A. Lawaty, przeł. R. Żytyniec oraz J. Kałążny, Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje, 2016.Molik Witold, Etos Wielkopolan w historycznym rozwoju i oglądzie społecznym, wstęp do: Etos Wielkopolan. Antologia tekstów o społeczeństwie Wielkopolski z drugiej połowy XIX i XX wieku, wybrał i oprac. W. Molik, Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Centrum „Instytut Wielkopolski” UAM, 2005.Molik Witold, Inteligencja polska w Poznańskiem w XIX i początkach XX wieku, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2009.Orłowski Hubert, Polnische Wirtschaft. Nowoczesny niemiecki dyskurs o Polsce, Olsztyn: Wspólnota Kulturowa Borussia, 1998.Procesy akulturacji/asymilacji na pograniczu polsko-niemieckim w XIX i XX wieku, red. W. Molik i R. Traba, Poznań: Instytut Historii UAM, 1999.Ratajczak Wiesław, Słowiańsko-germańskie pogranicze kulturowe w powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego „Pogrobek”, w: Europejskość i rodzimość. Horyzonty twórczości Józefa Ignacego Kraszewskiego, red. W. Ratajczak, T. Sobieraj, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2006, s. 363–371.Sołtys Karolina, Wielkopolska w „Rachunkach” J. I. Kraszewskiego, w: Europejskość i rodzimość. Horyzonty twórczości Józefa Ignacego Kraszewskiego, red. W. Ratajczak, T. Sobieraj, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2006.Staniszewski Andrzej, Obraz Niemiec i Niemców w korespondencji prasowej Józefa Ignacego Kraszewskiego, w: Wokół stereotypów Niemców i Polaków, red. W. Wrzesiński, Wrocław 1993, s. 155–175.Trzeciakowski Lech, Wielkopolski program samomodernizacji – kształtowanie się nowoczesnego społeczeństwa, w: Samomodernizacja społeczeństw w XIX w. Irlandczycy, Czesi, Polacy, red. K. Makowski, L. Trzeciakowski, Poznań: Instytut Historii UAM, 1999.Witkowski Michał, Syrokomli wycieczka po swojszczyźnie, w: Literackie przystanki nad Wartą, red. Z. Szweykowski, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1962.Woźniakiewicz-Dziadosz Maria, Powieściowe strategie ideologa, w: tejże, Kraszewskiego wizje przeszłości i przyszłości, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 1997.1121323