Assessment of the spatial differentiation of the financial situation of the Świętokrzyskie voivodeship communes using a synthetic meter

Stabilność i pewność uzyskiwania dochodów determinują zakres i poziom lokalnych usług publicznych oraz realizowanych zadań gminy. Celem artykułu było zbadanie zróżnicowania sytuacji finansowej 70 gmin wiejskich województwa świętokrzyskiego na podstawie miary syntetycznej zbudowanej na podstawie celowo wybranego zestawu zmiennych diagnostycznych. Poziom sytuacji finansowej gmin wyznaczono metodą miary syntetycznej na podstawie zmiennych prostych per capita: m.in. dochody własne, dotacje, subwencja ogólna, dochody z tytułu udziału w PIT i CIT, wydatki inwestycyjne. Do obliczeń wykorzystano dane Głównego Urzędu Statystycznego z lat 2010 i 2015 opisujące zbiorowość gmin wiejskich analizowanego województwa. Sytuacja finansowa badanych gmin jest trudna, na co wskazują niskie wartości miary syntetycznej. Miara syntetyczna potwierdziła zróżnicowanie sytuacji finansowej analizowanych gmin wiejskich. Jej wartość wahała się w granicach od 0,24 do 0,50 w 2010 roku i od 0,26 do 0,47 w 2015 roku w przypadku metody bezwzorcowej i od 0,59 do 0,82 w 2010 roku i od 0,62 do 0,81 w 2015 r. w przypadku metody odległości z metryką euklidesową. Analiza danych wskazuje, że na sytuację finansową wpływają poziom dochodów z podatków i opłat lokalnych oraz dochodów z tytułu udziału w PIT i CIT. Niski udział dochodów własnych w dochodach ogółem gmin świętokrzyskich świadczy o ich niskiej samodzielności dochodowej. Wydatki inwestycyjne są na niskim poziomie, co powinno skłaniać do stałej analizy wydatków i zadłużenia gmin. Wskazana metoda daje podstawę oceny i porównania obiektów wielocechowych według ustalonych kryteriów. Dostarcza ona informacji o rozpatrywanej kategorii obiektów.The stability and certainty of income are determined by the scope and level of local public services and the tasks of the municipality. The aim of the article is to examine the financial situation of rural gminas in Świętokrzyskie voivodship in 2010 and 2015. The level of financial situation of gminas was determined by the method of synthetic indicator based on simple variables per capita: own income, subsidies, income from participation in PIT and CIT, investment expenditures. For calculations, the data of the Central Statistical Office of 2010 and 2015 describing the population of rural gminas analyzed in the voivodeship were used. The financial situation of the examined communes is difficult, as indicated by the low values of the synthetic measure. The synthetic measure has confirmed the diversity of the financial condition of the communes analyzed in rural areas. Its value ranged from 0.24 to 0.50 in 2010 and from 0.26 to 0.47 in 2015 for the dummy method and from 0.59 to 0.82 in 2010 and 0.62 to 0.81 in 2015 for the distance method with the Euclidean metric. Data analysis indicates that the level of income from local taxes and charges and income from participation in PIT and CIT is influenced by the financial situation. The low share of own incomes in the total revenues of the Świętokrzyskie voivodeships indicates their low self-sufficiency. Investment expenditure is low, which should lead to a constant analysis of municipal expenditure and indebtedness. This method gives a basis for evaluating and comparing multi-objective objects according to set criteria. It provides information about the object category being considered.Paweł Dziekański: pdziekan@interia.euAdam Wyszkowskil: a.wyszkowski@uwb.edu.pldr Paweł Dziekański - Wydział Prawa, Administracji i Zarządzania, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcachdr Adam Wyszkowski - Wydział Ekonomii i Zarządzania, Uniwersytet w BiałymstokuAdamiak J., 2005, Finanse jednostek samorządu terytorialnego [w:] Samorząd terytorialny w procesie rozwoju regionalnego i lokalnego, W. Kosiedowski (red.), Wyd. Dom Organizatora, Toruń.Barej E., 2011, Znaczenie wydatków majątkowych w budowaniu konkurencyjności miast (na przykładzie wybranych miast województwa zachodniopomorskiego), „Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis, Oeconomica”, nr 291(65).Bogusz M., Tomaszewski M., 2015, Wykorzystanie środków pomocowych UE na rozwój przedsiębiorczości w ramach PROW 2007-2011, „Polityka Ekonomiczna”, nr 402, Wyd. UE we Wrocławiu.Bury P., Dziekański P., 2012, Porównanie wybranych elementów budżetów gmin województwa świętokrzyskiego, [w:] Gospodarka lokalna drogą rozwoju regionu, P. Dziekański (red.), Wyd. Stowarzyszenie Nauka, Edukacja, Rozwój, Ostrowiec Świętokrzyski.Dylewski M., 2006, Kierunki prowadzenia analizy finansowej w procesie zarządzania finansami, [w:] Finanse samorządowe. Narzędzia, decyzje, procesy, M. Dylewski, B. Filipiak, M. Gorzałczyńska-Koczkodaj (red.), Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.Dziekański P., 2011, Analiza sytuacji finansowej samorządu jako wyznacznik efektywności ekonomicznej jednostki samorządu terytorialnego, [w:] Finanse publiczne i rozwój przedsiębiorczości w regionach, B. Filipiak (red.), „Zeszyty Naukowe”, nr 38/2011, Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu.Dziekański P., 2014, Koncepcja wskaźnika syntetycznego dla oceny sytuacji finansowej powiatów, [w:] Rachunkowość na rzecz zrównoważonego rozwoju; Gospodarka – etyka – środowisko, D. Dziawgo, G. Borys (red.), Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 329.Dziekański P., 2015, Wykorzystanie wskaźnika syntetycznego do oceny poziomu rozwoju samorządu na przykładzie gmin wiejskich województwa świętokrzyskiego, [w:] Determinanty rozwoju Polski. Finanse publiczne, S. Owsiak (red.), PTE. Warszawa.Dziekański P., 2016, Spatial Differentiation of the Financial Condition of the Świętokrzyskie Voivodship Counties, „Barometr Regionalny”, t. 14, nr 3.Efektywność, planowanie, rozwój – jednostki samorządu terytorialnego wobec kluczowych wyzwań strukturalnych, 2012, Rapkiewicz M. (red.), Instytut Sobieskiego, Warszawa.Filipiak B., 2006, Analiza finansowa i jej znaczenie w zarządzaniu finansami [w:] Finanse samorządowe. Narzędzia, decyzje, procesy, M. Dylewski, B. Filipiak, M. Gorzałczyńska-Koczkodaj (red.), Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.Filipiak B., 2016, Podatkowe czynniki kształtujące potencjał finansowy jednostek samorządu terytorialnego, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego „Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia”, nr 1.Głowicka-Wołoszyn R., Kozera A., Wysocki F., 2017, Identyfikacja wewnętrznych uwarunkowań samodzielności i atrakcyjności finansowej gmin wiejskich województwa wielkopolskiego z wykorzystaniem biplotu, „Wiadomości Statystyczne”, nr 8(675).Gorzelak G., 1981, Statystyczna analiza porównawcza – teoria a praktyka, „Wiadomości Statystyczne”, nr 8.Hellwig Z., 1968, Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podziału krajów ze względu na poziom rozwoju oraz zasoby i strukturę wykwalifikowanych kadr, „Przegląd Statystyczny”.Jastrzębska M., 2012, Finanse jednostek samorządu terytorialnego, Wolters Kluwer business, Warszawa.Jaworska M., Kożuch A.J., 2012, Ocena przydatności wybranych metod wap w analizie samodzielności finansowej gmin, „Metody Ilościowe w Badaniach Ekonomicznych”, t. XIII/1.Jędrzejewski L., 2007, Gospodarka finansowa samorządu terytorialnego w Polsce. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Branta, Bydgoszcz-Gdańsk.Klepacki B., Kusto B., 2009, Ocena kondycji finansowej gmin województwa świętokrzyskiego, ZN SGGW, „Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej”, nr 77.Korzeniowski L.F., 2012, Matryca Haddona jako metoda zarządzania w naukach o bezpieczeństwie, PN Akademii im. J. Długosza w Częstochowie, SERIA: Edukacja Techniczna i Informatyczna, z. VII.Krakowiak-Bal A., 2005, Wykorzystanie wybranych miar syntetycznych do budowy miary rozwoju infrastruktury technicznej, „Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich”, nr 3.Kukuła K., 2014, Regionalne zróżnicowanie stopnia zanieczyszczenia środowiska w Polsce a gospodarka odpadami, [w:] Wybrane problemy zarządzania rozwojem regionalnym, A. Piekutowska, E. Rolnik-Sadowska (red.), „Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, Wydawnictwo SAN, t. XV, 8, cz. I.Malina A., 2004, Wielowymiarowa analiza przestrzennego zróżnicowania struktury gospodarki Polski według województw, Wyd. AE w Krakowie, Kraków.Mioduchowska-Jaroszewicz E., 2013, Metody i kierunki oceny kondycji finansowej jednostek samorządów terytorialnych, ZN US, nr 786 „Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia”, nr 64/2.Młodak A., 2006, Analiza taksonomiczna w statystyce regionalnej, Difin, Warszawa.Młodak A., Józefowski T., Wawrowski Ł., 2016, Zastosowanie metod taksonomicznych w estymacji wskaźników ubóstwa, „Wiadomości Statystyczne”, R. LXI, nr 2.Ocena aktywności Gmin Subregionu Sądeckiego w 2013 r., 2014, Instytut Ekonomiczny Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Sączu, Nowy Sącz.Ossowska L., Ziemińska A., 2010, Kondycja finansowa gmin wiejskich i miejsko-wiejskich województwa pomorskiego, „Journal of Agribusiness and Rural Development”, 4(18).Pawlik A., 2011, Zróżnicowanie rozwoju społeczno-gospodarczego w województwie świętokrzyskim, Wiadomości Statystyczne, nr 11, PTS, GUS, Warszawa.Potoczek A. 2001, Zarządzanie w systemie samorządu terytorialnego [w:] Zarządzanie rozwojem regionalnym i lokalnym. Problemy teorii i praktyki, W. Kosiedowski (red.), TNOiK, „Dom Organizatora”, Toruń.Satoła Ł., 2015, Kondycja finansowa gmin w warunkach zmiennej koniunktury gospodarczej, „Journal of Agribusiness and Rural Development”, nr 1(35).Satoła Ł., Luty L., 2016, Poziom wyposażenia w infrastrukturę komunalną a sytuacja finansowa gmin, Metody Ilościowe w Badaniach Ekonomicznych, t. XVII/2.Sobczyk A., 2009, Finansowanie rozwoju gminy z dochodów własnych, ZN SGGW, Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej.Sobczyk A., 2010, Rozwój lokalny – wybrane problemy finansowania, ZN SGGW, Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej 81, Warszawa.Sochacka-Krysiak H., 2003, Zarządzanie gospodarką i finansami gminy, Wyd. SGH, Warszawa.Stanisz A., 2007, Przystępny kurs statystyki z zastosowaniem STATISTICA PL na przykładach z medycyny, t. 1, „Statystyki podstawowe”, StatSoft, Kraków.Staszel A., 2016, Narzędzia analizy finansowej w jednostkach samorządu terytorialnego, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, nr 10(958).Statystyczna analiza przestrzennego zróżnicowania rozwoju ekonomicznego i społecznego Polski, 2013, Trojak M., Tokarski T. (red.), Wydawnictwo UJ, Kraków 2013.Szara K., 2014, Znaczenie finansów jednostki samorządowej w realizacji działań inwestycyjnych, „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy”, nr 40(4).Szewczuk A., Zioło M., 2008, Zarys ekonomiki sektora publicznego, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin.Śmiłowska T., 1997, Statystyczna analiza poziomu życia ludności Polski w ujęciu przestrzennym, Studia i Prace, Z Prac Zakładu Badań Statystyczno-Ekonomicznych GUS i PAN, z. 247, Warszawa.Taksonomiczna analiza przestrzennego zróżnicowania poziomu życia w Polsce w ujęciu dynamicznym, 2000, Zeliaś A. (red.), Wydawnictwo AE, Kraków.Tokarski T., 2005, Statystyczna analiza regionalnego zróżnicowania wydajności, zatrudnienia i bezrobocia w Polsce, Wydawnictwo PTE, Warszawa.Walesiak M., 2005, Problemy selekcji i ważenia zmiennych w zagadnieniu klasyfikacji, Prace Naukowe AE we Wrocławiu, Taksonomia 12.Walesiak M., 2011, Uogólniona miara odległości GDM w statystycznej analizie wielowymiarowej z wykorzystaniem programu R, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Wrocław.Wskaźniki do oceny sytuacji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w latach 2012-2014, 2015, Ministerstwo Finansów, Warszawa.Wyrębek H., 2010, Zarządzanie finansami jednostek samorządu terytorialnego na przykładzie gminy, „ZN Polityki Europejskie, Finanse i Marketing”, nr 4(53).Wysocki F., 1996, Metody statystycznej analizy wielowymiarowej w rozpoznawaniu typów struktury przestrzennej rolnictwa, „Roczniki AR w Poznaniu, seria: Rozprawy Naukowe”, z. 266, Poznań.Wysocki F., Lira J., 2005, Statystyka opisowa, Wydawnictwo AR, Poznań.Wyszkowska D., Wyszkowski A., 2015, Samodzielność dochodowa samorządu terytorialnego w Polsce, „Studia i Materiały Miscellanea Oeconomicae”, nr 2.Zalewski A., 2009, Problemy i metody prognozowania wpływu rozwoju lokalnego na finanse gminy, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, nr 46.Zeliaś A., Malina A., 1997, O budowie taksonomicznej miary jakości życia. Syntetyczna miara rozwoju jest narzędziem statystycznej analizy porównawczej, „Taksonomia”, z. 4.1(91)21923