Ku przedwojennej Akcji Katolickiej. Tworząc nowe na tradycyjnych podstawach

The reactivation of the Catholic Action (CA) in Poland, which ended its activity in 1939, would have not been possible without the pre-war structures of this secular Catholic organization. Although the break in the existence of this organization in Poland lasted nearly 60 years, but the old form of activity, program and many of its works encouraged the Polish Church, by the initiative of John Paul II, to revive this entity. This article outlines the ideological basis for the creation of the first Catholic Action in the world. Its main organizational forms are also presented in the article, and at the same time, the similarity between the pre-war structures of CA in Poland and their Italian prototype. The last part of the paper outlines the process of creating pre-war structures of the Catholic Action in Poland, its legal basis and areas of activity. Althaough after the Second Vatican Council, there was another perception of the laity in the world, and its role in the Church increased, but the pre-war Catholic Action became a basis for creating a new organization in Poland. The reactivated Polish CA took on a rather traditional model, preserving the institution of the Church assistant as a secular liaison with the hierarchy of the Church.Reaktywacja Akcji Katolickiej (AK) w Polsce, która skończyła swoją faktyczną działalność w 1939 r., byłaby mało realna bez przedwojennych struktur tej organizacji zrzeszającej katolików świeckich. Wprawdzie przerwa w istnieniu tej organizacji w Polsce trwała blisko 60 lat, ale dawna forma działalności, program i liczne jej dzieła zachęciły polski Kościół, z inicjatywy Jana Pawła II, do odrodzenia tego podmiotu. W niniejszym artykule ukazano w zarysie podstawy ideologiczne tworzenia pierwszej Akcji Katolickiej na świecie. Zaprezentowano także jej główne formy organizacyjne, przedstawiając równocześnie podobieństwo struktur przedwojennej organizacji katolików świeckich w Polsce do jej włoskiego pierwowzoru. W ostatniej części opracowania zarysowano przebieg tworzenia struktur przedwojennej Akcji Katolickiej w Polsce, podstawy prawne jej funkcjonowania oraz obszary działalności. Wprawdzie na świecie po Soborze Watykańskim II, nastąpiło inne postrzeganie laikatu, a jego rola w Kościele wzrosła, ale przedwojenna Akcja Katolicka stała się w Polsce bazą do tworzenia nowej organizacji. Reaktywowana AK przybrała dosyć tradycyjny model, z zachowaniem instytucji asystenta kościelnego jako łącznika świeckich z hierarchią Kościoła.MARCIN ZATYKA – absolwent studiów doktoranckich z zakresu stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie Nowym w Lizbonie, politolog, dziennikarz, dyplomata. W latach 2008-2010 II sekretarz ambasady RP w Lizbonie. Od 2011 r. korespondent Polskiej Agencji Prasowej w Portugalii i Hiszpanii. Autor książki João Paulo II e a integração polaca na Europa unida (Lizbona 2015) oraz współautor książek O tym, co najważniejsze (Warszawa 2004), Ekumeniczna Wspólnota z Taizé (Ząbki 1999). Publikował m.in. w “Relações Internacionais”, kwartalniku Portugalskiego Instytutu Stosunków Międzynarodowych (IPRI).Associação Portuguesa de Ciência PolíticaAkcja Katolicka – 20 lat później, [in:] Katolicka Agencja Informacyjna, 22.11.2015.Jeżyna K., Akcja Katolicka w II Rzeczpospolitej, Lublin 1996.Krajski S., Akcja Katolicka ostatnia szansa dla Polski, Warszawa 1995.Łoziński B., Akcja Katolicka, [in:] „Biuletyn KAI” no 24, 23.08.1994.Przeciszewski M., Akcja Katolicka, [in:] „Biuletyn KAI” no 24, 23.08.1994.Statut Akcji Katolickiej w Polsce, wstęp, [in:] E. Weron, Jak zakładać Akcję Katolicką, Poznań 1996.Strzeszewski Cz., Katolicka nauka społeczna, Warszawa 1985.Weron E., Budzenie olbrzyma, Poznań 1995.Weron E., Jak zakładać Akcję Katolicką, Poznań 1996.Zdaniewicz W., Akcja Katolicka w II Rzeczpospolitej, [w:] Akcja Katolicka dzisiaj, Ząbki 1996.16/316317