Archeologische begeleiding op het voormalig terrein van De Gelderlander in Nijmegen, Archeologische Berichten Nijmegen - Briefrapport 172

Bij de sloopwerkzaamheden van de kademuur is in vier dagen 651 m2 onderzocht en gedocumenteerd in twee werkputten. In totaal zijn eenentwintig sporen gedocumenteerd, waarvan drie structuren te onderscheiden zijn. 1. De basis van de 19e-eeuwse kademuur heeft een betonnen voet en een bekisting van palen en planken. De fundering bestaat verder uit betonijzers, basaltblokken en metselwerk, dat is aangesmeerd met cement. Om de elf meter (gemeten van hart tot hart) is een 1 m brede steunbeer aangebracht. De steunberen, gemetseld en aangesmeerd met cement, staan koud tegen de muur aan. Opmerkelijk is dat ze naar beneden toe taps toelopen richting de onderzijde van de muur. Op regelmatige afstand zijn muurankers aangebracht. 2. Tegen de ruim 5 m brede insteek van de muur is een metselkuil waargenomen . Deze is aan de binnenzijde tegen instorten beschoeid met palen en planken. In de kuil zijn dezelfde stenen aangetroffen die ook in de haven-/kademuur zijn gebruikt. 3. Verder is in werkput 1 een noordwest-zuidoost georiënteerde - opgevulde - gracht vastgelegd. Ook zijn in werkput 2 - opgevulde - grachtdelen vastgelegd. De meest zuidelijke - aanzet tot de - gracht heeft een minimale breedte van bijna 34 m. Aan de noordzijde zijn meerdere dagzomende vullingen waargenomen die naar het zuiden toe aflopen. Tijdens de werkzaamheden leken de lagen tot in het zuiden toe naar het zuiden te hellen, maar dat kon niet getoetst worden omdat de zandige profielen steeds instortten. Uit de zeer humeuze noordelijke vulling is een uniformknoop uit het midden van de negentiende eeuw verzameld. Het vondstmateriaal dateert uit de nieuwe tijd (NTB-NTC). De conservering van vrijwel alle vondsten is matig tot goed. vondsten verzameld: gedraaid aardewerk, bouwmateriaal, metaal, munten, bot en natuursteen Alle sporen en structuren dateren in de nieuwe tijd, specifiek NTB en NTC De kademuur met muurinsteek behoort bij de Waalhaven die in 1852 is aangelegd. De metselkuil heeft te maken met de aanleg van deze kademuur. De oostelijke muur ter plekke van het plangebied strekt zich uit over een lengte van circa 180 m. .De -opgevulde - grachten maken onderdeel uit van de verdedigingswerken van Menno van Coehoorn (1700-1702). Het deel in werkput 1 is noordwest-zuidoost georiënteerd. Er zijn twee vullingen gedocumenteerd: een grijsbruine zeer humeuze vulling van licht siltig zand. Daaronder een bruingrijze matig humeuze laag van licht siltig zand. Deze gracht is over een lengte van 35 m en een breedte van 3 m gedocumenteerd. De vullingen lopen naar het noordoosten toe af. De onderste vulling was nog slechts enkele centimeters dik. Het oostelijke vervolg van deze gracht ligt ten oosten van werkput 1 en wordt niet bedreigd door de werkzaamheden. Het zuidelijke vervolg ligt in de saneringslocatie en wordt evenmin bedreigd. In het noorden van werkput 2 is een deel van een tweede gracht waargenomen. Deze heeft een blauwgrijze sterk siltige humeuze kleivulling met bouwpuin en wat houtskool. De oriëntatie lijkt noordwest-zuidoost, maar er is slechts een klein deel gedocumenteerd en de vervuiling kan de kleur van het spoor en de omliggende laag hebben beïnvloed. De derde gracht heeft een duidelijke noordwest-zuidoostelijke oriëntatie. In het vlak zijn zeven vullingen waargenomen. De noordelijke vullingen lopen naar het zuiden toe af. In het zuiden leek dat ook het geval te zijn, maar dat was niet te controleren wegens herhaaldelijk instorten van de putwand. De afgetopte cultuurlaag in het zuidelijk deel van werkput 2 (Voorstadslaan) lag hier op circa 9,65 m + NAP en de onderkant op 9,1 m +NAP. Bovenop de afgetopte cultuurlaag en de deels weer vergraven vestingrachten lagen recente (19e- en 20e-eeuwse) ophogingspakketten. Onder de cultuurlaag begonnen de natuurlijke oever- en beddingafzettingen S5030 en S5100. Het beddingzand S5100 begon op 8,5 m + NAP en is tot een diepte van 7 m + NAP geconstateerd (dieper kon er niet geboord worden). De sporen van de vestingbouw zijn op 9,65 m +NAP vastgelegd. In werkput 1 (nabij de Waal) lagen de recente (NTC ophogingspakketten tot een diepte van circa 8 m + NAP. In dit vlak tekende zich de opgevulde vestinggracht duidelijk af, alhoewel deze met het verlagen van het vlak vanaf 10,50 naar 8 m + NAP wel hogerop (circa 9,50 m + NAP) begon door te schemeren. Ook werd in dit vlak de muurinsteek van de haven-kademuur scherp zichtbaar. De onderkant van de kademuur in werkput 1 bevond zich op 5 m + NAP en was hier gezet in de kleiige oeverafzetting van de Waal. Hier konden geen andere natuurlijke afzettingen worden waargenomen vanwege de waterstand (de put liep direct vol met water). De datering van deze cultuurlaag is vanwege het ontbreken van vondstmateriaal niet duidelijk. Wel is vastgesteld dat de grachten van Menno van Coehoorn (1700-1702) zijn ingegraven in deze cultuurlaag. Alle aangetroffen sporen dateren uit de nieuwe tijd BC en waren eveneens door deze cultuurlaag heen gegraven. Tot 10,5 m +NAP bestond de bodemopbouw uit recente (19e- en 20e-eeuwse ophogingslagen). De aangetroffen sporen uit de nieuwe tijd BC waren goed geconserveerd. Er is niet verder verdiept waardoor de sporen niet gecoupeerd hoefden te worden. Het onderzoeksgebied ligt in een aangrenzende zone westelijk van de enorme spoelzandwaaier van Nijmegen. Een markante reliëfovergang iets noordwestelijk van de Graafseweg en parallel hieraan, vormt de westelijke begrenzing van deze grofzandige grindhoudende spoelzandwaaier. Op basis van de meeste recente inzichten ten aanzien van de regionale geologische gesteldheid lijkt een aanzienlijk deel westelijk van de spoelzandwaaier te kunnen worden beschreven als hellingmateriaal (gelifluctie) en dekzand op Kreftenheye IV terras. In het onderzoeksgebied zijn oeverafzettingen van de Waal aangetroffen