BAAC Rapport V-18.0100

In opdracht van Keystone Vastgoed en de Nederlandse Spoorwegen (NS) heeft het onderzoeks- en adviesbureau BAAC een bureaustudie uitgevoerd in het plangebied Cartesiusdriehoek te Utrecht. In het plangebied is een bestemmingsplanwijziging op handen, waarbij voorzien wordt in een transformatie van een bedrijventerrein naar een gemengd gebied met woningbouw, bedrijven en voorzieningen. De bebouwing zal worden voorzien van parkeergarages tot circa 3 m onder maaiveld. Met deze toekomstige ontwikkelingen zijn diepe bodemingrepen gebonden, waarbij de kans bestaat dat eventueel aanwezige archeologische waarden worden bedreigd. Uit het bureauonderzoek blijkt dat het plangebied binnen de contouren van de Oud-Aa stroomgordel ligt, maar buiten de meandergordel van dit riviersysteem. Hierdoor bestaat er de kans op het aantreffen van meerder archeologische niveaus, aangezien er geen sprake is van een oud stroombed in de ondergrond. Het oudste archeologische niveau betreft de top van het aanwezige dekzand vanaf 3,6 à 4,4 m –mv. Voor dit niveau bestaat een middelhoge archeologische verwachting op het aantreffen van archeologische resten van jagers- /verzamelaars uit de steentijd. De kans hierop is het hoogst ter plekke van door veen of komklei afgedekte dekzandruggen. Een jonger archeologisch niveau betreft de toppen van de in het plangebied aanwezige oever- of crevasseafzettingen. Deze afzettingen bestaande uit zandige, kalkrijke klei worden verwacht binnen een dik komkleipakket van de Vecht. Zowel de oever- als de crevasseafzettingen zijn vanwege de gunstige bodemgesteldheid en de hogere ligging in het landschap locaties waar de sedentair levende mens zich graag vestigde. Er geldt dan ook, met uitzondering van de mogelijk diep verstoorde of vergraven gebieden, een hoge archeologische verwachting op het aantreffen van archeologische nederzettingsresten vanaf de ijzertijd tot en met de middeleeuwen. Eventueel aanwezige archeologische resten worden verwacht rond NAP (vanaf circa 1 m –mv). Het archeologische niveau uit de ijzertijd tot en met de middeleeuwen wordt vermoedelijk afgedekt door een dun kleidek, waarop toemaakdekken/stadsafvallagen uit de nieuwe tijd A en B voorkomen. In deze periode was op basis van historisch kaartmateriaal geen sprake van bebouwing binnen het plangebied. Het plangebied was destijds in gebruik als weidegebied binnen de polder Lage Weide. Uit de nieuwe tijd A en B zijn alleen sporen van landgebruik, met name sloten, en/of stadsafvallagen te verwachten. Voor deze periode geldt voor het gehele plangebied een lage archeologische verwachting. De jongste bewoningsfase wordt gekenmerkt door (sub)recente ophoogpakketten, waarin archeologische resten uit de nieuwe tijd C behorende bij het NS-werkterrein voor kunnen komen. Voor de nieuwe tijd C geldt een hoge archeologische verwachting op het aantreffen van resten van gebouwen behorende tot het spoor gerelateerde industriegebied (funderings- en muurresten van werkplaatsen, loodsen, spoorrails etc.). De gebieden die vermoedelijk tot grote diepte verstoord zijn door recente bouwwerkzaamheden hebben een lage tot middelhoge verwachting toebedeeld gekregen. De (gesloopte) gebouwen die voorzien zijn van funderingen die 4,0 m -mv of dieper reiken gevoeglijk worden aangeduid met een lage archeologische verwachting voor alle perioden. Dezelfde lage verwachting geldt voor een zone in het westelijke deel van het plangebied. Op de eerste kadastrale kaart uit het begin 19e eeuw staat namelijk aangegeven dat dit gebied afgegraven is, vermoedelijk als gevolg van veenwinning. In ditzelfde gebied is in 2017 een nieuw groot gebouw gerealiseerd, die hoogstwaarschijnlijk tot in het pleistocene zand is gefundeerd. Voor dit westelijke deel van het plangebied kan dan ook met zekerheid worden vastgesteld dat de bodem hier tot in de zandige ondergrond verstoord is. Archeologische resten uit de nieuwe tijd worden direct onder het recente ophoog-/egalisatiedek verwacht. De oudere archeologische niveaus komen voor vanaf respectievelijk 100 en 360 cm –mv. Gezien de voorgenomen ontwikkelingen binnen het plangebied (gedeeltelijke sloop bestaande panden, realisatie nieuwe woning- en multifunctionele panden) bestaat er een grote kans dat eventueel aanwezige archeologische resten verstoord, dan wel vernietigd, zullen gaan worden. BAAC adviseert om bij bodemverstorende activiteiten voor het plangebied een archeologisch vervolgonderzoek uit te laten voeren in de vorm van een verkennend booronderzoek. Dit onderzoek heeft als doel de landschapsverwachting en de verwachte verstoringen binnen het plangebied beter in beeld te krijgen, om zodoende een betere archeologische verwachting voor het plangebied op te kunnen stellen. Het verkennende booronderzoek dient voorafgegaan te worden door het opstellen van een PvA en dient voorafgaand aan de uitvoering van het onderzoek ter goedkeuring voorgelegd te worden aan het bevoegd gezag (gemeente Utrecht). Voor de gebieden met een lage tot middelhoge verwachting wordt geadviseerd om alleen enkele toetsingsboringen uit te voeren om de recente verstoringsdiepte te bepalen. Zodoende wordt een beeld verkregen van de verstoringsdiepte ter plekke en daarmee of de onderliggende archeologische niveaus nog in de ondergrond aanwezig kunnen zijn. Geadviseerd wordt om in deze gebieden een 60x70 m verspringend boorgrid te hanteren. De exacte invulling van het verkennende booronderzoek, inclusief een boorplan, zal verder worden uitgewerkt in een PvA. De gebieden met een lage verwachting hoeven niet nader archeologisch onderzocht te worden. Het bevoegd gezag heeft besloten om het advies van BAAC voor een vervolgonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek voor de gebieden met een hoge en middelhoge verwachting over te nemen. In afwijking van het advies van BAAC is besloten dat ook de zones met een lage tot middelhoge verwachting door middel van een verkennend booronderzoek onderzocht moeten worden, omdat ook hier de landschappelijke en verstoringsverwachting getoetst moet worden. Voor de zone die aantoonbaar verstoord is tot op grote diepte (dieper dan 4 m lage verwachting) is geen nader archeologisch onderzoek noodzakelijk