Upper Silesia - social preparedness for restructuring processes : 18 sociological propositions

Tekst ten stanowi rodzaj refleksyjnego podsumowania badań empirycznych prowadzonych na Górnym Śląsku w latach 1985—1993. Głównym ich celem były: zdefiniowanie podstawowych problemów tego „katastroficznego” i „skansenowego” regionu Polski oraz Europy, rekonstrukcja projektowanych działań restrukturyzacyjnych, a także opis społecznych i gospodarczych konsekwencji ich realizacji. Wyniki tych badań i obserwacji pozwalają na sformułowanie generalnej tezy dotyczącej ogólnego stanu Górnego Śląska. Jest to region dotknięty klęską ekologiczną, zaniedbany infrastrukturalnie i zacofany gospodarczo. Posiada zdeformowaną strukturę zatrudnienia, jest traktowany przez polityczne centrum i regionalne lobby przemysłowe jako „surowcowa enklawa kraju” , cechuje go duży stopień społecznej dezintegracji, a znaczna część zbiorowości regionalnej podlega procesowi wykorzenienia kulturowego. Zaniechanie działań modernizacyjnych i restrukturyzacyjnych lub przeprowadzenie ich w sposób niewłaściwy może grozić na Górnym Śląsku: — eskalacją działań i tendencji separatystycznych oraz autonomicznych podejmowanych przez część ludności rodzimej i polityczne jej reprezentacje, — eskalacją konfliktów między ludnością rodzimą oraz napływową, — radykalnym wzmocnieniem pozycji mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku, zwłaszcza wówczas, gdy otrzyma ona kapitałowe i polityczne wsparcie ze strony Niemiec, — erozją polskiej tożsamości narodowej, — zdominowaniem regionalnej sceny politycznej przez radykalne ugrupowania populistyczne, — niekontrolowanym wybuchem społecznym, buntem i rebelią w najbardziej zdegradowanych częściach regionu