Krytyczna Analiza Dyskursu (KAD) w ujęciu Normana Fairclougha. Zarys problematyki

Tekst przedstawia genezę, inspiracje, podstawowe założenia, pola zainteresowania, kluczowe pojęcia Krytycznej Analizy Dyskursu (w skrócie KAD) w ujęciu jej prekursora Normana Fairclougha. KAD to rozwijająca się, także u nas, metoda analizy dyskursu, poruszająca się na szerokim pograniczu nauk humanistycznych i społecznych. Akcentuje ona społeczny kontekst „języka w użyciu” i jego relacje z rzeczywistością społeczną. Metodologiczna i interdyscyplinarna otwartość tego podejścia stanowi odpowiedź na multimodalne, złożone i często nieprzejrzyste zjawiska i struktury społeczno-kulturowe, w których przeplatają się wątki pochodzące z różnych domen, a które wymykają się tradycyjnym dyscyplinarnym klasyfikacjom. Chodzi między innymi o życie polityczne, religię, gospodarkę, media, kulturę promocyjną czy przemysł rozrywkowy. Z tego względu KAD może być stosowana na różnych niejednorodnych terenach badawczych, w tym także przez interdyscyplinarne zespoły badawcze złożone ze specjalistów z różnych dziedzin.Althusser L., 1983: Ideologie i aparaty ideologiczne państwa, tłum. J. Gajda, B. Ponikowski, Warszawa.Bakhtin M., 1984: Problems of Dostoevsky’s Poetics, „Theory and History of Literature”, 8, red. i tłum. C. Emerson, Manchester.Bakhtin M., 1981: Speech genres and other late essays, Austin.Bakhtin M., 1981: The dialogical imagination, Austin.Bhaskar R., 1986: Scientific Realism and Human Emancipation, London.Blommaert J., Bulcaen C., 2000: Critical Discourse Analysis, „Annual Review of Anthropology” 29, 453–455.Bloome D., Talwalkar S., 1997: Critical Discourse Analysis and the Study of Reading and Writing, „Reading Research Quarterly” 32(1), 104–112.Bourdieu P., 1991: Language and Symbolic Power, Cambridge.Bourdieu P., Wacquant L., 1992: An Invitation to Reflexive Sociology, Cambridge.Chilton P., 2008: Brakujące ogniwo KAD: moduły, amalgamaty i instynkt krytyczny, tłum. J. Piotrowski, w: A. Duszak, N. Fairclough (red.), Krytyczna Analiza Dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, Kraków, 61–102.Dominiak Ł., 2007: Problematyka seksualności w filozofii politycznej Michela Foucaulta, „Dialogi Polityczne” 8, 277–295.Fairclough N., 2003: Analysing Discourse: Textual analysis for social research, London.Fairclough N., 2005: Critical discourse analysis, „Marges Linguistiques” 9, 76–94.Fairclough N., 2005: Critical discourse analysis in transdisciplinary research, w: R. Wodak, P. Chilton (red.), A New Agenda in (Critical) Discourse Analysis: Theory, Methodology and Interdisciplinarity, Amsterdam, 53–70.Fairclough N., 1992: Critical Discourse Analysis: The critical study of language, London.Fairclough N., 1992: Critical language awareness, London.Fairclough N., 2002: Critical linguistics/critical discourse analysis, w: K. Malmkjær (red.), The Linguistics Encyclopedia. Second Edition, London–New York, 102–107.Fairclough N., Duszak A., 2008: Wstęp. Krytyczna analiza dyskursu – nowy obszar badawczy dla lingwistyki i nauk społecznych, w: A. Duszak, N. Fairclough (red.), Krytyczna Analiza Dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, Kraków, 7–29.Fairclough N., Jessop R., Sayer A., 2004: Critical realism and semiosis, w: J. Joseph, J. Roberts (red.), Realism discourse and deconstruction, London, 23–42.Fairclough N., 2006: Language and globalization, London–New York.Fairclough N., 1989: Language and power, London.Fairclough N., 2001: The Dialectics of Discourse, „Textus” 14(2), 231–242.Foucault M., 2002: Archeologia wiedzy, tłum. A. Siemek, Warszawa.Foucault M., 1993: Nadzorować i karać: narodziny więzienia, tłum. T. Komendant, Warszawa.Foucault M., 2002: Porządek dyskursu, przeł. M. Kozłowski, Gdańsk.Giddens A., 1984: The Constitution of Society. Outline of the Theory of Structuration, Cambridge.Gramsci A., 1961: Pisma wybrane, tłum. B. Sieroszewska, t. 1, Warszawa.Habermas J., 1999: Teoria działania komunikacyjnego, t. 1: Racjonalność działania a racjonalność społeczna, tłum. A.M. Kaniowski, przekład przejrzał M. Siemek, Warszawa.Habermas J., 2002: Teoria działania komunikacyjnego, t. 2: Przyczynek do krytyki rozumu funkcjonalnego, tłum. A.M. Kaniowski, M. Siemek, Warszawa.Halliday M., 1978: Language as a social semiotic, London.Howarth D., 2008: Dyskurs, tłum. A. Gąsior-Niemiec, Warszawa.Jørgensen M., Phillips L., 2002: Discourse Analysis as Theory and Method, London–Thousand Oaks–New Delhi.Lakoff G., Johnson M., 1980: Metaphors We Live By, Chicago.Pêcheux M., 1992: Language, semantics and ideology, London.Wodak R., 2006: Critical linguistics and critical discourse analysis, w: J. Verschueren, J. Östman (red.), Handbook of pragmatics: Manual, Amsterdam, 1–24