Literatura polska w pracach tajnych organizacji samokształceniowych młodzieży cieszyńskiej (1842–1920)

Reasumując, należy podkreślić, że tajne organizacje samokształceniowe Śląska Cieszyńskiego wychowały inteligencję polską o rodowodzie chłopskim. Dzięki nim literatura polska wpływała na kilka pokoleń uczniów niemieckich szkół średnich regionu. Na podkreślenie zasługuje też fakt, że młodzież cieszyńska sama odczuła potrzebę pracy nad sobą, że ruch narodowy był zjawiskiem samoistnym, wyrosłym na podłożu śląskim i nie trzeba go tu było sztucznie zaszczepiać. Absolwenci tych szkół, udający się na uniwersytety, studiujący w obcym środowisku, nadal starali się realizować szczytne cele wytyczone w organizacjach regionu oraz kontynuować pracę samokształceniową