Design utopias. Between affirmation and crticism of modernity

Wydział Nauk SpołecznychGłównym celem pracy jest zbadanie specyfiki myślenia prospektywnego w dizajnie. W rozprawie obecne są dwie perspektywy: historyczno-kulturowa, jaką stanowi myśl prospektywna oraz interpretacyjna, jaką jest utopia. Dizajn jest przedstawiony jako siła krystalizująca i materializująca rozproszone marzenia społeczne i wizje przyszłości. Ten aspekt dizajnu rozpatruje się w dialogu między tendencjami promodernistycznymi, wyrażającymi się w radykalnym geście i pragnieniu przeobrażenia życia społecznego a tendencjami antymodernistycznymi, kwestionującymi optymizm całościowej zmiany społecznej poprzez dizajn. Ważnym punktem odniesienia dla prowadzonych analiz stanowi nowoczesność utożsamiona z procesem wyłaniania się i materializowania nowoczesnej wyobraźni, określonej w rozprawie mianem kultury przyszłości. W rozdziale pierwszym zarysowana jest historia rozbudzenia nowożytnej wyobraźni, rozwoju wiedzy i kultury optymizmu, pojawienia się mechanizmów rynkowych a także myślenia utopijnego. W rozdziale drugim omówione są wybrane modernistyczne awangardy, które tworzyły programy przebudowy życia poprzez formę materialną. Rozdział trzeci bada utopijny wymiar idei komfortu i mobilności na przykładzie dizajnu. W rozdziale czwartym pojawia się analiza dizajnu spekulatywnego jako próba odzyskania przyszłości z rąk liczących się graczy rynkowych. Piąty, ostatni rozdział poświęcony jest analizie dizajnu partycypacyjnego jako praktyce oraz metodologii urzeczywistniania nowej utopii demokratycznej wspólnoty.The aim of the thesis is to examine the specificity of prospective thinking in design. The dissertation contains two perspectives: historical-cultural and interpretative. Design is described as a force being able to crystalize and materialize dispersed social dreams and visions of the future. This aspect of design is examined in the dialogue between pro-modern tendencies that manifest in the radical gesture and desire to transform social life and anti-modern tendencies that question the optimism of comprehensive social change through design. Modernity seen as the process of emergence and development of modern imagination is identified as the important point of reference and is marked as the culture of the future. The first chapter outlines the history of awakening the modern imagination, development of knowledge and culture of optimism, the emergence of market mechanism as well as utopian thinking. Chapter two covers the analysis of modernist avant-garde movements that programmed the reconstruction of social and individual life through material form. Chapter three examines utopian aspects of comfort and mobility expressed in the form of design. The analysis of speculative design as a critical practice that aims at reclaiming the future from the hands of market players is included in chapter four. The last, fifth chapter is devoted to analysis of participatory design as a methodology of introducing the new utopia of democratic community