Państwa faszystowskie a Liga Narodów

z wąskiej perspektywy chronologicznej europejskie państwa rewizjonistyczne, głównie Niemcy i Włochy odniosły zwycięstwo nad Ligą Narodów; ona traciła swą pozycję międzynarodową, m.in. na skutek „dezercji” państw złączonych następnie Paktem Antykominternowskim, one zaś zyskiwały na znaczeniu jako punkty grawitacyjne licznych kombinacji gabinetowych, tak wymiaru doraźnego, jak i strategicznego. Z szerszej perspektywy, uwzględniającej lata II wojny światowej jak również fakt funkcjonowania sukcesorki Ligi – ONZ, zmagania Niemiec i Włoch, a także Japonii przyniosły im straty trudne do porównania z jakimikolwiek w ich nowożytnych dziejach.Tekst opublikowany na prawach rękopisu „Państwa faszystowskie a Liga Narodów”, wyd.: Ministerstwo Sprawiedliwości. Główna Komisja Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, Warszawa 1981, ss. 30; uzupełniony pod względem bibliograficznym w 1984 r.; fragmenty zostały wykorzystane w artykule pt. Faszyzm a stosunki międzynarodowe, w: Faszyzm niemiecki z perspektywy półwiecza, red. A. Czubiński, Poznań 1985, ss. 241-254, dostępny w WBC.poznan.pl