Przykład wspólnotowy: Alexandre'a Kojève’a filozof zmieniający świat (francuski Hegel)

Postać Kojève’a jest dla moich rozważań poświęconych zmianom sposobu myślenia o filozofii i filozofie w powojennej myśli francuskiej kluczowa. Dzieje się tak z kilku powodów: po pierwsze i najważniejsze, uważam, iż jego wpływ na powojenną myśl francuską - między innymi przez wieloletnie seminaria heglowskie prowadzone przed wojną z najważniejszymi filozofami tego okresu (a opublikowane w 1947 roku przez Raymonda Queneau) i przez liczne teksty rozproszone - jest nie do przecenienia. Kojève intelektualnie dał Francji to, czego najbardziej potrzebowała w burzliwym okresie przedwojennym i w pierwszych latach po zakończeniu wojny: zaprezentował heroiczną, antropologiczną, ateistyczną i współczesną wersję filozofii Hegla w oparciu o Fenomenologię ducha, a czytany przezeń Hegel odzywał się do słuchaczy magicznych wykładów (Raymond Aron, Georges Bataille, Alexandre Koyré, Raymond Queneau, Pierre Klossowski, Jacques Lacan, Maurice Merleau-Ponty czy Eric Weil1) głosem zdumiewająco aktualnym, potężnym i - bodaj przede wszystkim - wzywającym dó działania. Przed wojną docierające do garstki wybranych wykłady propagujące polityczną aktywność filozofii mogły brzmieć nieco przedwcześnie; gdy zostały opublikowane po wojnie wraz z licznymi tekstami towarzyszącymi, trafiły już na niezwykle podatny grunt. Zaangażowanie, wisząca w powietrzu konieczność politycznej działalności, wybór przeciwstawnych stron w globalnym konflikcie politycznym, hegemonia lewicowej, wręcz komunistycznej myśli jako konsekwencja legendy płynącej z Ruchu Oporu — wszystko to spowodowało, iż czytany i komentowany tuż przed wojną Hegel z Fenomenologii, po wojnie stał się podstawowym punktem odniesienia w najważniejszych intelektualnych debatach. W niemal magiczny sposób Heglowska „dialektyka panowania i niewoli” stała się w powojennej Francji stałym elementem myślenia. W moim przekonaniu warto zaryzykować twierdzenie, iż powojenny „Hegel”, któremu następnie przeciwstawiono „Nietzschego”, to bardziej Hegel Alexandre’a Kojève’a niż Hegel Jean Hyppolite’a z Genèse et structure de la Phénoménologie de 1’esprit de Hegel. To Hegel Kojève’a porywał słuchaczy, a później czytelników, to on kształtował opinie, wybory i sądy; Hegel Hyppolite’a był skomplikowany i uczony, miał przemawiać z kart obiektywnego komentarza, nie odwołując się do teraźniejszości, nie odpowiadając na stawiane pytania, pozostawiając czytelnika w sytuacji trudnego wyboru własnych odpowiedzi. A ów czas był taki, iż „dobra praca naukowa” skrupulatnego badacza i beznamiętnego historyka nie mogła wzbudzić rezonansu porównywalnego z pulsującym życiem dziełem Kojève’a, dziełem „politycznej propagandy” , jak skądinąd sam o nim napisał