Społeczne następstwa racjonalizacji religii

Inspiracją do podjęcia tytułowego problemu jest Weberowska teza,że ten typ racjonalizacji religii, który proponowali znaczący intelektualiści swoich czasów,skazywał ich na marginalizację społeczną. Teza ta jest - moim zdaniem- zbyt daleko idącym uproszczeniem związku między dokonywaną przez intelektualistów racjonalizacją religii i ich sytuacją społeczną. W przeszłości zdarzało się, że ceną za to była ich marginalizacja społeczna. Bywało jednak i tak, że marginalizowani w jednych okolicznościach historyczno-społecznych stawali się intelektualnymi dominatorami w innych. W Weberowskim ujęciu opozycji racjonalność-irracjonalność można znaleźć pewne skazy, zwłaszcza gdy przyłoży się do niego wzorzec racjonalności stosowany przez Karla R. Poppera. W takiej perspektywie ujęcie to zdaje się posiadać znamiona proroctwa historycznego - z jednej strony opiera się na w gruncie rzeczy irracjonalnej wierze w rozum zbiorowy (społeczny), z drugiej natomiast kwestionuje tę wiarę. Do listy wielkich historycystów, którym Popper zarzuca m.in. popadnięcie w paradoks wielkiego "kłamcy", być może należałoby dopisać Maxa Webera i niejednego ze współczesnych weberystów. Prof. dr hab.Zbigniew Drozdowic