EUPHEMISMS IN THE TEXTS OF POLISH LEGAL ACTS

Celem niniejszego opracowania jest analiza wybranych aktów prawnych pod kątem występowania w nich określeń eufemistycznych. Opracowanie stanowi próbę systematycznego przedstawienia problematyki ewentualnego nacechowania emocjonalnego leksyki tekstów aktów prawnych i udzielenia odpowiedzi na pytanie o jego znaczenie w kontekście języka prawnego. Wyniki badań potwierdziły tezę, że eufemizmy w tekstach aktów prawnych występują, mimo iż ustawodawca – z zasady – unika posługiwania się zwrotami nacechowanymi emocjonalnie. Spośród ustaw wyselekcjonowanych na potrzeby niniejszej pracy, największa liczba owych zastępczych środków językowych została stwierdzona – wbrew wcześniejszym przypuszczeniom − nie w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, lecz w Kodeksie karnym. Ponadto duże ich natężenie wykazała analiza warstwy leksykalnej kolejnej ustawy karnej materialnej – Kodeksu wykroczeń. Wydaje się, że zabieg ów może być przejawem realizacji przez ustawodawcę fundamentalnej dla polskiego procesu karnego zasady domniemania niewinności oskarżonego, stanowiącej jedną z najważniejszych zasad określających sytuację procesową oskarżonego. Natomiast stosunkowo niewiele określeń eufemistycznych, gdyż zaledwie pięć, zawiera Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Żywione tak przez przedstawicieli doktryny prawa cywilnego, jak i judykatury, przekonanie, że życie rodziny i stosunki rodzinne ze względu na ich intymność wymykają się spod działania prawa, a jeśli już państwo (sąd) ingeruje w szczególnie uzasadnionych, wyjątkowych zupełnie przypadkach w stosunki prawnorodzinne, to czyni to w sposób znacznie „słabszy” i „delikatniejszy” niż w odniesieniu do pozostałych stosunków społecznych, nie przejawia się w słownictwie, którym posługuje się ustawodawca w prawie rodzinnym.The aim of this paper is the analysis of selected legal acts with a view of identifying euphemisms contained in their texts. It is an attempt to determine whether the lexis of legal texts is marked emotionally and, if it does, what significance that has in the context of the language of law. The results of the research have supported the above thesis and confirmed that expressions marked emotionally are present in the texts of legal acts, even if the legislator tries – as a rule – to avoid them. An interesting finding was that, contrary to what had been presumed, the largest number of expressions marked emotionally were found in the Penal Code and not, what was expected, in the Family and Guardianship Code. The Minor Offences Code was also found to contain many of such expressions. It seems that the euphemisms in criminal law acts reflect the observance of the principle of the presumption of innocence, which is one of the basic principles determining the situation of the accused in the proceeding. The Family and Guardianship Code contains relatively few (only five) emotionally marked expressions. The reason for that is the conviction among the representatives of the civil law doctrine and the judicature that family life and relationships in the family are too private and too intimate to be interfered and therefore this is done only in well justified cases, when a real need arises. In such situations, the state, through a court, must act in a subtle manner, not so explicitly as in other social relations. This is achieved with the use of means other than words or euphemic expressions