Bicameralism of the Polish Parliament in the Judicial Decisions of the Constitutional Tribunal

Artykuł prezentuje poglądy Trybunału Konstytucyjnego dotyczące przyjętego w Polsce modelu dwuizbowości. Choć, jak się zauważa, z formalnego punktu widzenia Konstytucja przewiduje raczej dwa ograny władzy ustawodawczej, tj. Sejm i Senat, a nie typowy czy właściwy dwuizbowy parlament, to jednak uznaje się, że w gruncie rzeczy mamy do czynienia z dualną postacią parlamentu. Wzajemne związki obu izb przesądzają jednocześnie o modelu tejże dwuizbowości. Polski Trybunał Konstytucyjny w swoich orzeczeniach wielokrotnie odnosił się do kwestii charakteru związków Sejmu i Senatu, co układa się w dość spójną, choć nie pozbawioną niuansów i czasami punktów odmiennych linię orzeczniczą. Sprawami najczęściej poddawanymi ocenie Trybunału były − po pierwsze − generalny model dwuizbowości, a po drugie − zakres przedmiotowy poprawek senackich do ustawy. Co do pierwszego zagadnienia trzeba przyznać, że Trybunał konsekwentnie powtarzał, że ustrojodawca przyjął model dwuizbowości asymetrycznej, nierównorzędnej z wyraźnie uprzywilejowaną pozycją Sejmu jako tzw. izby pierwszej, którą – w odniesieniu do trybu ustawodawczego – Trybunał konsekwentnie nazywał „gospodarzem procesu legislacyjnego”, którego wola jest zawsze wiodąca i rozstrzygająca. Natomiast co do zakresu merytorycznego poprawek wprowadzanych przez Senat to Trybunał zajmował tutaj różne stanowiska, począwszy od wybitnie restrykcyjnego, sprowadzającego Senat do roli izby jedynie korygującej ustawy uchwalone przez Sejm, aż do uznania (w ostatnich orzeczeniach), że choć z definicji rola Senatu jest ograniczona, to jednak nie można jej marginalizować, gdyż Senat może w swojej poprawce tak dalece zmienić ustawę, że zaproponuje wręcz alternatywną wizję uregulowania danego problemu, pod warunkiem że problem ten był już uregulowany w ustawie przyjętej przez Sejm. W efekcie, o ile w latach 90. Trybunał raczej ograniczał rolę i pozycję izby drugiej, o tyle po roku 2000 stara się, jak się wydaje, ją wzmocnić, uznając, że przedstawicielki charakter Senatu powinien przemawiać na rzecz jego ustrojowego dowartościowania.The paper presents the position of the Constitutional Tribunal on the model of bicameral parliament adopted in Poland. The Tribunal’s opinion is that although from the formal point of view the Constitution provides for two organs of legislative power (the Sejm and the Senate) rather than a typical, bicameral parliament, the parliament in Poland has a nevertheless a dual form, and the mutual relations between the two chambers decide about its bicameralism. The Constitutional Tribunal frequently referred to the dual character of the relationship between the Sejm and the Senate in Poland, and its decisions have built up a rather coherent overall picture of the Tribunal’s legal opinion in that matter save for certain minor differences of opinion. The issues most often brought before the Tribunal have been (i) the general model of a bicameral parliament and (ii) the scope of the amendments to the bill proposed by the members of the Senate. Regarding the former, the decisions of the Tribunal were consistent and pointed out to the fact that the creators of the political regime in Poland adopted an asymmetric, i.e. unequal model of bicameralism and gave the Sejm the privileged position of the first chamber, calling it ’the host of the legislative process’ whose will was always leading and decisive. Regarding the amendments to the proposed law and their subject matter, the position taken by the Constitutional Tribunal varied ranging from very restrictive, according to which the Senate’s role would be merely to modify the laws passed by the Sejm, to the recognition (in the recent decisions) that although the role of the Senate is limited by definition, that role cannot be marginalised because the Senate’s power to amend a bill enables it to propose an alternative solution of a given problem, on condition that the problem has already been regulated in an earlier law adopted by the Sejm. Summing up, while in the 1990s the Tribunal’s decisions tended to restrict the role of the Senate, the decisions issued after 2000 tend to recognise the Senate and its position of a representative body