VISUAL RESEARCH ALONG THE POLISH-GERMAN BORDER

W artykule przedstawiono historię oraz perspektywy dalszych badań wizualnych, których przedmiotem są zjawiska społeczne na polsko-niemieckim pograniczu. Owe badania łączą w sobie przede wszystkim dwie subdyscypliny socjologii – socjologię pogranicza i socjologię wizualną. Trzeba przyznać, że do tej pory wizualne badania socjologiczne były bardzo rzadko wykorzystywane w eksploracji pogranicza Polski i Niemiec. Owe pojedyncze przypadki dotyczą analizy pocztówek, filmów, symboliki kościołów czy tworzenia filmów socjologicznych. Warto tu podkreślić − o czym również traktuje niniejszy artykuł − potencjał socjologiczny, który tkwi w filmie dokumentalnym. Wielu twórców dokumentów filmowych, mimo że nie są socjologami, obdarzonych jest „wyobraźnią socjologiczną”, ich dzieła zaś stać się mogą obiektem analiz socjologicznych czy też być traktowane jako materiały pomocnicze w procesie dydaktycznym. Na polsko-niemieckim pograniczu brak badań socjowizualnych, dlatego autor przedstawia pewne propozycje takich badań, obejmujących na przykład analizę fotografii, wywiad wywołany za pomocą fotografii, refotografię, fotoesej, analizę przewodników turystycznych czy film socjologiczny. Z kolei problemy badawcze mogłyby objąć takie dziedziny, jak przepływ osób i towarów przez granicę, konfrontacja różnych wzorców kulturowych, patologie na pograniczu czy problem miast podzielonych.*The paper presents the history and prospects of a continued visual research into the social phenomena observed along the Polish-German border. Two sociological sub-disciplines – the sociology of borderland and visual sociology are primarily involved in the study. It must be emphasised that visual sociological studies have only recently been fully included in the studies of the Polish-German borderland. Previously there were only limited to the analysis of postcards, films, the symbolism of churches, or the making of short sociological films. What is noteworthy, though, is the huge sociological potential lying in documentary films. Many of the makers of such films, not being sociologists themselves, are nevertheless endowed with a ‘sociological approach’ or ‘sociological imagination’ while their works may become objects of sociological analyses, or may be treated as complementary material in a didactic process. The author recommends greater involvement of socio-visual research in the future and inclusion of e.g. photographs, interviews based on photographs, re-photography, photo-essays, analyses of tourist guides, or sociological films. The research issues may also cover such areas as the transborder movement of people and goods, the confrontation of different cultural models, pathologies occurring along the border, or problems bothering divided towns