POLISH MINORITY IN GERMANY IN THE LIGHT OF INTERNATIONAL LAW

Opracowanie zmierza do wykazania, że likwidacja wszystkich przejawów aktywności polskiej mniejszości narodowej w Niemczech na mocy rozporządzenia Rady Ministrów na rzecz obrony Rzeszy z 27 lutego 1940 r. była niezgodna z obowiązującym prawem międzynarodowym. Tak więc rozporządzenie to uznać należy za nieważne ab initio. Istniejący od 1922 r. Związek Polaków w Niemczech został zlikwidowany w 1940 r. w sposób bezprawny. Z tego względu przyjąć należy, że działający obecnie Związek Polaków w Niemczech jest kontynuatorem, a nie sukcesorem przedwojennego związku i przysługują mu roszczenia z tytułu szkód poniesionych wskutek nielegalnych działań władz III Rzeszy. W części II opracowania wykazano, że w Traktacie pokojowym z Wersalu, a także traktatach o ochronie mniejszości narodowych zawartych po I wojnie światowej znalazły się prawa fundamentalne tych mniejszości, które stanowiły zobowiązanie o znaczeniu międzynarodowym. Prawa te zostały zagwarantowane przez Ligę Narodów i nie można ich było naruszać wewnętrznymi ustawami i rozporządzeniami. W stosunkach polsko-niemieckich do przestrzegania praw fundamentalnych mniejszości narodowych zobowiązały się oba państwa w konwencji górnośląskiej z 15 maja 1920 r. W Lidze Narodów panował pogląd, że prawa fundamentalne nabrały charakteru norm ogólnie obowiązujących społeczność międzynarodową, których specjalnym zastosowaniem były postanowienia zawarte w traktatach międzynarodowych. W opracowaniu wykazano, że pogląd ten podzielała niemiecka doktryna prawa konstytucyjnego i międzynarodowego z czasów republiki weimarskiej. W części III zwrócono uwagą na sprzeczność rozporządzenia władz III Rzeszy z 27 lutego 1940 r. z obowiązującymi Niemcy normami ogólnymi prawa międzynarodowego, a w części IV dokonano wstępnego szacunku strat poniesionych przez polską mniejszość narodową wskutek tego rozporządzenia. Część V zawiera krytyczną ocenę przepisów Traktatu o dobrym sąsiedztwie z 17 czerwca 1991 r. dotyczących praw „osób w Republice Federalnej Niemiec posiadających niemieckie obywatelstwo i będących polskiego pochodzenia”. Przepisy te są źródłem asymetrii między pozycją prawną mniejszości niemieckiej w Polsce i Polonii w RFN, nieposiadającej – w świetle Traktatu z 1991 r. – statusu mniejszości narodowej. Część VI opracowania przedstawia niezaspokojone dotychczas roszczenia organizacji polonijnych wobec RFN, a część VII najnowsze działania tych organizacji, zmierzające do uznania roszczeń materialnych i normalizacji ich położenia prawnego poprzez uznanie ciągłości statusu polskiej mniejszości narodowej w Niemczech – nieprzerwanie od 1922 r. W części tej mieści się polemika ze stanowiskiem ministerstwa sprawiedliwości RFN z 13 października 2009 r., sugerującym, że rozporządzenie z 1940 r. jest nieważne od chwili przyjęcia Konstytucji RFN w 1949 r. Wbrew temu stanowisku należy przyjąć, że rozporządzenie naruszyło normy ogólnie obowiązujące prawa międzynarodowego, którymi związane były Niemcy. Z tego względu należy uznać je za nieważne ab initio. W konkluzjach wyrażono pogląd, że polska mniejszość narodowa w Niemczech istnieje nieprzerwanie od 1922 r. i jako taka winna być uznawana przez władze RFN. Władze te winny uwzględnić jej roszczenia wynikające ze szkód, które pociągało za sobą rozporządzenie z 1940 r.The objective of the paper is to demonstrate that the liquidation of the activity of the Polish minority in Germany carried out in pursuance of the ordinance of the German Council of Ministers for the defence of the Reich of 27 February 1940 was contrary to the provisions of international law that were then also binding the Reich. Consequently, that ordinance should be considered invalid ab initio and the liquidation of the Union of Poles established in Germany in 1922 should be treated as unlawful. The present Union of Poles Germany should be seen as a continuator, not successor, of the pre-war Union and should be therefore entitled to seek satisfaction in claims for losses suffered as a result of the illegal actions taken by the authorities of the third Reich. Part II of the paper revokes the provisions of the Treaty of Versailles and other treaties signed after the First World War which granted minorities in different states certain fundamental rights. 110 Jan Sandorski Those rights constituted obligations of an international character guaranteed by the League of Nations and were not to be affected by any internal ordinances or acts. The Polish-German relations were further regulated by the provisions of the Upper-Silesian settlement of 15 May 1922 by which both states undertook to observe the fundamental rights of national minorities in their respective states. The stance taken by the League of Nations was that the fundamental rights of minorities were of an international character and constituted the generally applicable norms binding the international community. Such a view was also shared by the supporters of the German constitutional and international law doctrine of the Weimar Republic. Part III analyses the conflict arising between the German ordinance of 1940 and the generally applicable norms of international law then in force in the Reich, while Part IV contains a list of losses and damages incurred by the Polish national minority in consequence of the above mentioned ordinance passed by the Reich in 1940. Part V is a critical analysis of the provisions of the Treaty on good neigbourhood relations of 17 June 1991 regarding ‘‘persons residing in the Federal Republic of Germany holding German citizenship but being of Polish origin’’. Those provisions constitute a source of the asymmetry between the legal position of the German minority in Poland and that of the Poles in Germany who, in the light of the Treaty of 1991, have been deprived of the national minority status. Part VI enumerates the not yet satisfied claims for damages, or compensation, sought by Polish organisations from the Federal Republic of Germany. Finally, Part VII presents the most recent activities of those organisations aimed at achieving the recognition of their claims, and a clarification (i.e. normalisation) of their legal status through the recognition of the uninterrupted continuity of their status of as a Polish national minority in Germany since 1922. That part is also a polemic with the stand taken by the German Minister of Justice on 13 October 2009 in which he suggested that the ordinance of 1940 became invalid once the Constitution of the Federal Republic of Germany was adopted in 1949. This opinion is challenged and confronted with a view that since the Reich’s ordinance of 1940 was in breach of the generally applicable norms of international law also binding the Reich, it should be recognised as invalid ab initio. In the concluding part it is claimed that the Polish national minority has existed in Germany continually and without interruptions since 1922 and it should therefore be recognised as such by the German authorities today, who should also take into account its claims for damages resulting from the implementation of the ordinance of 1940