Türkiye 1926‐1935 yılları arasında 1929 Dünya Ekonomik Krizi’nden neden ve nasıl etkilenmiştir?

1929 Ekonomik Buhranı, özellikle sanayileşmiş ülkeler olmak üzere tüm dünyayı ekonomik, sosyolojik ve politik olarak etkisi altına alan yıkıcı bir kriz olmuştur. Amerika’da patlak veren krizin sebepleri olarak Amerika’daki şirketlerin mali güçlerindeki dengesizlik, kapitalist sistem doğrultusunda ekonominin 200 kadar holdingin elinde oluşu, bankaların kötü yapılanmış olması, Amerika’nın dünya üzerinde net kreditör konumunda olması, I. Dünya Savaşı’ndan sonra Almanya ve İngiltere’den istediği tazminatların altın olarak ödenmesini talep etmesine karşın dünyada var olan altın stokunun zaten Amerika’nın kontrolünde olması, sonuç olarak da Amerika’nın verdiği kredileri geri alamaması, Avrupa’yı da etkileyen yeni ekonomik sistemin Amerika’nın krediyi kesmesiyle çöküşe geçmesi gösterilebilir. New York borsası 1928’den beri düşüş halindeydi ancak ‘Kara Perşembe’ olarak bilinen 24 Ekim 1929 günü borsa dibe vurmuş, 2,5 milyon hisse senedi satılmış, 4,2 milyar dolar yok olmuştur1. Fiyatların gittikçe düşmesiyle beraber 22 gün içerisinde sanayi değerlerinde %40 oranında bir düşüş yaşanmış ve 4.000 kadar banka batmıştır1. İşsizlik seviyesi ülkelerde %25’in üzerine çıkmış ve bu nedenle Almanya, Amerika, Fransa gibi ülkelerde toplumsal ayaklanmalar çıkmıştır1. Siyasi olarak ise 1932’de Amerika’da Cumhuriyetçilerin, Fransa’da sağcıların iktidardan indirilmesi ve hükümet darbeleri örnek gösterilebilir. Krizin ardından 1930’lu bunalım yılları özellikle Avrupa olmak üzere faşist‐otoriter rejimin yayılmasına neden olmuştur ve II. Dünya Savaşı’na ortam hazırlamıştır. Kapitalizmin yerini sosyal devlet oluşumu almaya başlamış ve “karma ekonomi” yapısı ortaya çıkmıştır. Bu dönem şüphesiz Türkiye’yi de ekonomik, toplumsal ve siyasal olarak etkilemiş ve korumacı politikaları öne çıkarmıştır. Bu makalede krizin yansımasına ortam hazırlayan etmenler, bunalım göstergeleri, tarımda istikrarsızlık ve korumacı politikaya geçiş süreci incelenecektir