Abdülhamid rejiminin kilit taşı:merkeziyetçilik

Sultan II. Abdülhamid (1876-1909) 1880’lerin başlarında, iktidardaki geçiş sürecini tamamlamış, iç ve dış politikada temel ilkelerini belirlemiş ve tam anlamıyla uygulamaya başlamıştır. Sultan Abdülhamid’in, kendi ifadesiyle söylersek, yegâne emeli, “devlet ve milletin saadet ve selameti ve din-i mübin-i İslamın bekasıdır.”1 2 Bu uğurda, “Devlet ve memleketseverler için iki büyük vazife vardır: devletin toprak bütünlüğüne zarar getirecek her şeye karşı durmak ve devletin bekası, kuvvet ve serveti ve halkın saadet, emniyet ve asayiş içinde yaşamalarını temin eylemektir.”3 Devletin bekası “dört şeye münhasırdır. Birincisi, dinimiz olan din-i islamın muhafazası; İkincisi, hanedan-ı saltanat-ı seniyye-i Osmaniye’nin bekası; üçüncüsü, Haremeyn-i şerifeyn’in vikaye ve muhafazası; dördüncüsü, payitahtımızın İstanbul kalması hususlarıdır.”4 ‘Müslüman milletin’ bekası için ise: “ Bir hükümetin ve bir kavmin bekasına ancak bir kaç şey lazımdır. Birincisi: din ve o dini muhafaza etmek için bir miktar taassup. İkincisi: maarif. Üçüncüsü: milliyet. Dördüncüsü: sanayi ve servet.”5 Kısaca, iki büyük vazife vardır: devletin bekası ve milletin terakkisi