Plangebied Onze Lieve Vrouweplein, gemeente Beek: Archeologisch onderzoek: een archeologische begeleiding

In opdracht van Van Boekel Zeeland B.V. heeft RAAP van september 2015 tot en met januari 2016 een archeologische begeleiding uitgevoerd in verband met de herinrichting van het Onze Lieve Vrouwplein in de gemeente Beek. De archeologische begeleiding was nodig, omdat in het plangebied een vindplaats van de Lineaire Bandkeramiek uit het Vroeg Neolithicum A gelegen is. Deze vindplaats is begin jaren 60 van de 20e eeuw door amateurarcheologen uit Beek ontdekt, en is in de literatuur bekend onder de naam Beek-Proosdijveld. Het primaire doel van deze archeologische begeleiding was het veiligstellen van de wetenschappelijke informatie van deze vindplaats (behoud ex situ), voor zover de vondsten en grondsporen niet in situ behouden konden blijven. Het plangebied ligt op een hoge lössrug, ongeveer 500 m ten westen van de Keutelbeek. Zowel naar het westen, noorden, als oosten daalt het reliëf. Alleen richting het zuidwesten is sprake van nog hoger gelegen hellingen. De bodem in het plangebied bestaat uit bergbrikgronden. De oude bouwvoor is voor de aanleg van de woonwijk afgegraven en door stollagen vervangen. Onder de stollagen is veelal van een dunne laag colluvium sprake, waaronder de B(t)-horizont van de bergbrikgrond ligt. In het zuidwestelijke deel van het plangebied is tijdens de aanleg van de wijk niet alleen de bouwvoor afgegraven maar ook een groot deel van de B-horizont. Buiten deze afgraving zijn er maar weinig verstoringen van de bodem waargenomen. Er werden op een oppervlak van circa 1.700 m2 bijna 100 antropogene grondsporen gedocumenteerd, die bijna allemaal aan de LBK kunnen worden toegeschreven. Het gaat om kuilen, paalkuilen en minstens één greppel. Huisplattegronden zijn niet eenduidig aangetroffen, wat zeker met de geringe breedte van de putten te maken heeft. Een tweede zeer forse greppel heeft een onbekende datering, vanwege het ontbreken van vondsten. Het zou kunnen gaan om een derde omgreppeld LBK-terrein in Nederland (Erdwerk), een Erdwerk uit het Midden Neolithicum of een omgreppeld (versterkt) terrein uit de (Late) IJzertijd of Romeinse tijd. Een jongere datering van de greppel (Middeleeuwen of later) is vrijwel uit te sluiten. Een ander bijzonder spoor betreft een crematiegraf van een vrouw dat tussen 350 en 550 na Chr. dateert. Wat het graf mogelijk nog meer bijzonder maakt, is dat er handgevormd aardewerk in is aangetroffen. Het zou kunnen gaan om aardewerk (opspit) uit de IJzertijd of handgevormd Germaans aardewerk, zoals dat in deze periode boven de grote rivieren gemaakt werd. In het laatste geval zou het kunnen gaan om een Germaanse immigrante die hier begraven is. De sporen hebben vuursteen, aardewerk en natuurstenen vondsten opgeleverd. Het vuursteen bestaat uit schrabbers, klingen, spitsen, afslagen en kernen. Opvallend zijn enkele typische mesolithische vondsten tussen het vroeg-neolithische vuursteen, die zouden kunnen wijzen op mesolithische activiteiten in het plangebied. Onder het natuursteen bevinden zich een disselfragment, maalstenen, slijpblokken en polijststenen. Het aardewerk is het belangrijkst voor de datering van de site. Het blijkt dat uit de hele Jonge Bandkeramiek (5110-5005 voor Chr.) vondsten aanwezig zijn. Vondsten die kenmerkend zijn voor de Oude Bandkeramiek ontbreken. De vondsten en sporen wijzen, zoals verwacht, op een nederzetting van de Jonge Bandkeramiek. Mogelijk is er zelfs sprake van een Erdwerk, hoewel de datering van de greppel ook wat jonger zou kunnen zijn. Met de archeologische begeleiding is het onderzoek in het plangebied nog niet afgerond. Er is circa 14% van het plangebied onderzocht, maar de andere 86% van het oppervlak werd niet onderzocht omdat de bodemingrepen de archeologische resten hier niet bedreigden. Veel sporen en vondsten zijn dus nog in situ bewaard gebleven in het plangebied. In ieder geval de LBKnederzetting loopt vermoedelijk in alle richtingen nog buiten het plangebied door. Dat geldt ook voor de greppel van het mogelijke Erdwerk of het omgreppelde terrein uit de IJzertijd of Romeinse tijd. Alleen het graf lijkt een toevalstreffer geweest te zijn. Het verdient de aanbeveling om nader archeologisch onderzoek uit te voeren indien graaf- en bouwwerkzaamheden in of in de directe omgeving van het plangebied worden uitgevoerd