TARİHİ İPEK YOLU ÜZERİNDEKİ BİR ANADOLU ŞEHRİ TOSYA (KURULUŞU VE GELİŞMESİ)

ÖZETTosya Şehri, Karadeniz Bölgesi’nin Batı Karadeniz Bölümü’nde yer almakta ve Kastamonu ilinin en büyük ilçelerinden olan Tosya ilçesinin merkezliğini yapmaktadır. Bulunduğu yerin situasyon şartlarına bağlı olarak geçmişten günümüze kadar gelen süreç içerisinde yerleşime sahne olan bu şehir,özellikle Osmanlı İmparatorluğu döneminde önemli bir ticaret merkezidir. Tarihi Tosya Şehri Ilgaz Dağları’nın Devrez Çayı’na bakan güney etekleri üzerinde akan Kurudere’nin vadisi içerisinde kurulmuş, zamanla şehir güneye doğru genişleyerek E-80 Devlet karayolu boyunca uzanmıştır. Tosya Şehri kuzeyde Ilgaz Dağları’na dayanmakta güneyde ise KAF zonu içerisine yerleşmiş olan Devrez Çayı boyunca uzanan Tosya Ovası’na açılmaktadır. Bu sebeple bölge morfolojisi yol güzergahlarını belirli istikametlerde zorlamaktadır. Böylece tarihi çağlar içerisinde önemli ticaret yolları Tosya Şehri’nden geçmiştir.Tosya Şehri’nin yerleşme tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte, Mermerdirek mevkisinde bulunan kalıntılardan anlaşıldığı üzere bölgenin yerleşme tarihi oldukça eskilere inmektedir. Roma döneminden kalma tarihi köprü kalıntıları Tosya Şehri’nin bu dönemde yol güzergahı üzerinde bulunan önemli bir yerleşme yeri olduğunu ortaya koymaktadır. Tosya Şehri Osmanlıİmparatorluğu döneminde de tarihi ticaret yolu olan İpek Yolu üzerinde bulunduğu için ticari açıdan gelişmiş ve yol avantajı kullanarak bölgenin önemli yerleşim merkezlerinden birisi haline gelmiştir. İpek Yolu sayesinde Tosya Şehri başta kendi kırsalında tiftikten dokunan çok kaliteli bir tür kumaşolan sof ve ovasında yetiştirilen çeltiğin başlıca pazarı haline gelmiş, bunlarla birlikte şehirde demircilik, bakırcılık ve deri işlemeciliğine dayanan el sanatlarıgelişerek bunlarında ticareti yapılmıştır. Cumhuriyet döneminde Anadolu’da kalkınma çabalarının ilk görüldüğü yerlerden birisini Tosya Şehri oluşturmaktadır. Burada Osmanlı döneminden kalan sermaye birikimine bağlı olarak ülkemizin ilk çeltik işleyen fabrikası kurulmuş,ancak 1970’li yıllara kadar Tosya şehri kendi kırsalının bir mübadele merkezi olmaya devam etmiştir.E-80 Devlet karayolunun Tosya Şehri’nin hemen güneyinden geçirilmesiyle Tosya Şehri tarihi misyonuna tekrar kavuşmuş böylece ülkemizin doğusu ve kuzeyini batısına bağlayan karayolunun avantajlarını kullanarak sanayi ve ticaret şehri haline gelmiştir. ABSTRACTTosya city is placed on the west coast of the Black Sea Region and is the centre of one of the biggest towns of Kastamonu, Tosya.The city was an important trade centre especially in the age of Ottoman Empire due to its geographic situation. Historical Tosya was established in Kurudere valley viewing Devrez Stream of the Ilgaz mountain and expanded towards the south due to the E-80 highway.Tosya is built on the Ilgaz Mountain in the north and opens to Tosya plain lying along the Devrez stream which is situated in the KAF zone in the south.Therefore,the morphology of the region forces the road routes to be in clear directitions. So,important trade ways passed through Tosya during the historical ages.Although it is not very clear the date of the first settlemant in Tosya city goes back to very early times,which becomes evident with the ruins in the Mermerdirek area. The ruins of the ancient bridge which trace back to Roman times prove that Tosya was an important province then.In the age of Ottoman Empire Tosya city was an important centre due to its location on the Silk Road and its availibility to the importont roads of the region, as well.Tosya became the market place of saf which is made of Angora wool and is a very qualified cloth and paddy which grows in its plain,along with the iron works ,copper works and leather works.One of the areas,the first development efforts made in Anotalia,was Tosya in the age of republic. The first paddy factory was built in Tosya city due to the wealth remained from Ottomans but Tosya continued to be its exchange centre until 1970. Tosya city gained its historical mission again with the E-80 highway so that Tosya could become a trade and industry city with the advantage of the highway which links the east and north to the west.