Underground quarries in the area of Agiades, Samos Island, Greece: Notes on historical topography and chronology

Η εργασία παρουσιάζει την ανάγκη για την καταγραφή και την σύγκριση των ιχνών που αφήνουν τα εργαλεία στο μέτωπο ενός λατομείου, με στόχο να συναχθεί η χρονολογική διαδοχή των διαφορετικών φάσεων εξόρυξης του ασβεστόλιθου στα υπόγεια λατομεία των Αγιάδων Χώρας Σάμου. Μέχρι τώρα συμπεραίνουμε μια αρχαϊκή και μια ρωμαϊκή φάση εκμετάλλευσης βάσει της επιφανειακής κεραμικής, των εργαλείων, αλλά και των ιχνών που άφησαν οι ακμές των εργαλείων στον λίθο. Παράλληλα εξετάζονται συγκριτικά, τα ίδια τα μνημεία και ανάλογα υπόγεια λατομεία στην Κρήτη. Η εγγύτητα των λατομείων με τέμενος του Απόλλωνος και των Νυμφών συγκρίνεται με άλλες περιπτώσεις στον ελληνικό κόσμο. Σε μια προσπάθεια να κατανοηθεί η κοινωνική θέση των λατόμων και το επίπεδο της γνώσης ανάγνωσης και γραφής αυτών συσχετίστηκαν στοιχεία από τα χαράγματα (graffiti) στο Ευπαλίνειο όρυγμα με την απουσία πατρικού και εθνικού ονόματος, απουσία που παρατηρείται σε άλλα λατομεία στο Αιγαίο. Τα στοιχεία αυτά συνδυάστηκαν με τον χαρακτηρισμό των Σαμίων ως «πολυγραμμάτων». Η συχνή εμφάνιση των αρχικών ΗΡ σε πλάκες του Ευπαλινείου ορύγματος ίσως αποτελεί έναν υπαινιγμό για τον έλεγχο του Ηραίου στα λατομεία των Αγιάδων.This paper shows the need for cataloguing and comparing tool marks left on the quarries’ front in order for the chronological sequence of the different phases of limestone exposed in underground quarries at Agiades, Chora Samos, to be assessed. Up to now, an archaic and a roman phase of exploitation is inferred by surface pottery, tools, tool marks, the monuments themselves, and parallels from underground quarries on the island of Crete. The proximity of the quarries to a temenos of Apollo and the Nymphs is comparable to other cases from the Greek world. In an attempt to understand the social status of the quarrymen and their level of literacy, data from the graffiti observed in Eupalinos’ tunnel were correlated with the lack of patronym and ethnonym observed in quarries in the Aegean, and related to the characterization of the Samians as «πολυγράμματοι». A control of Hera’s sanctuary over the quarries at Agiades is implied by the frequent appearance of the letters HP on slabs used in Eupalinos’ tunnel