Patološke promene na perajima, krljuštima i koži šarana izazvane thelohanellus nikolskii

Telohaneloza je obolenje koje se javlja kod svih kategorija šarana. Uzročnik je protozoa Thelohanellus nikolskii. Manifestuje se u dva oblika. Prvi se javlja kao telohaneloza na perajima kod jednogodišnjih mladunaca šarana, a drugi kao telohaneloza krljušti i kože kod dvogodišnjih, trogodišnjih i višegodišnjih kategorija ribnjačkog šarana (Cyprinus carpio). Istraživanjima koja su trajala u periodu od 2008-2012. godine obuhvaćeno je 22 ribnjaka, od čega se 18 nalaze u Srbiji a 4 u BIH, Republika Srpska. Praćenjem epizootiološke rasprostranjenosti utvrđeno je da su oba oblika oboljenja bila prisutna na svim ispitivanim ribnjacima. Kod telohaneloze krljušti prevalenca se kretala od 2-75% a intenzitet infekcije 2-206 cisti po jedinki, dok su iste vrednosti kod telohaneloze na perajima iznosile 3-30%, odnosno 2-84 ciste. Promene na krljuštima bile su prisutne tokom aprila i maja, a na perajima tokom jula i avgusta. Tokom epizootiološkog praćenja i istraživanja promena na krljuštima zapaženo je da na njima dolazi do formiranja cisti okruglastog oblika koje su dostizale veličinu i do 3 mm. Promene na krljuštima zabeležene su kod dvogodišnjih mladunaca koji su najčešće bili inficirani, ali i kod trogodišnjih i četvorogodišnjih konzumnih i matičnih kategorija šarana, dok kod jednogodišnje mlađi nisu ustanovljene ni u jednom slučaju. Ciste su bile prisutne kako kod mnogoljuskavih šarana, koji su potpuno prekriveni krljuštima, tako i kod maloljuskavih gde su se promene nalazile na dorzalnom redu krljušti. Takođe je uočena i pojava cisti na koži, a ne i na krljušti kod četvorogodišnjih matičnih riba. Tokom čitavog vegetacionog perioda na perajima su primećivane malformacije i nedostaci dela peraja kod mladunaca. Jedinke kojima su otpala repna peraja postajale su plen ribojedih ptica. Najveći broj cisti nalazio se na repnom peraju, zatim na leđnom, grudnom, trbušnom i analnom. Merenjem i određivanjem morfoloških karakteristika spora izolovanih iz plazmodijuma sa krljušti dvogodišnjih mladunaca i plazmodijuma sa peraja jednogodišnje mlađi dobijene su vrednosti dužine i širine spora, kao i dužine i širine polarnih kapsula. Prilikom determinacije patohistoloških karakteristika utvrđena je struktura plazmodijuma, gde se u centralnim delovima nalaze sporame, dok se na periferiji nalaze razvojni stadijumi i pansporoblasti, te se na osnovu dominacije pojedinih ćelija unutar njega može utvrditi da li se radi o mladim ili o zrelim cistama. Plazmodijum se razvija unutar kalcifikovane kolagene kapsule, koja predstavlja tanak sloj kalcifikovanog kolagena oko kojeg se nalaze izdužene ćelije – skleroblasti, koji su zaduženi za formiranje ciste. Molekularnim tehnikama i BLAST analizom potvrđeno je da je etiološki uzročnik Thelohanellus nikolskii isti za oboljenje jednogodišnjih mladunaca na perajima i višegodišnjih šaranskih riba na krljuštima i koži. Značajan momenat širenja telohaneloze predstavlja promet mladunaca između ribnjaka gde se ne vodi računa o postojanju ove bolesti. Drugi bitan faktor je hidrografska povezanost ribnjaka, gde se ispuštanjem i upuštanjem vode omogućava prenošenje uzročnika bolesti. S obzirom na malu udaljenost ribnjaka ribojede ptice takođe predstavljaju bitan vektor širenja bolesti. Pošto ne postoji ni jedno adekvatno terapeutsko sredstvo, kontrola telohaneloze i dalje se bazira na pridržavanju osnovnih sanitarno–profilaktičkih mera, kao što su isušivanje objekata, izmrzavanje, mehanička obrada tla i dezinfekcija krečom