Zadovoljstvo u partnerskoj relaciji kroz perspektivu seksualne orijentacije

Pri izučavanju partnerskih i bračnih relacija najčešće je korišćen Model prilagođavanja u partnerskim odnosima (Huston, 2000). Ovaj teorijski model autor smatra univerzalnim i upotrebljivim na svim partnerskim relacijama. Model se do sada koristio u mnogim istraživanjima kao teorijski okvir i pokazao se kao veoma koristan i praktičan za formiranje interventnih programa u radu sa heteroseksualnim parovima. U našem istraživanju proverili smo mogućnost primene i korisnost ovog teorijskog modela na homoseksualnim partnerskim relacijama. Odgovorili smo na pitanje šta i na koji način doprinosi zadovoljstvu u partnerskoj relaciji – individualne karakteristike partnera (osobine ličnosti, afektivna vezanost, feminino/maskulini tip ličnost, stav prema rodnim ulogama) i/ili karakteristike partnerske relacije (načini pokazivanja ljubavi, doživljaj ljubavi u partnerskoj relaciji, kvalitet seksualne interakcije). Poseban akcenat stavili smo na proučavanje razlika u zadovoljstvu partnerskom relacijom i njenim prediktorima u odnosu na seksualnu orijentaciju osobe. U istraživanju je učestvovalo 400 osoba, od toga 200 osoba muškog pola i 200 osoba ženskog pola, starijih od 18 godina, koji čine 200 romantičnih parova (100 ženskih homoseksualnih dijada i 100 muških homoseksualnih dijada). Svi ispitanici su sa teritorije Republike Srbije i u trenutku ispitivanja su bili u partnerskim relacijama (vezama) koje opisuju kao stabilne. Ispitanici i ispitanice homoseksualne orijentacije popunjavli su upitnike u prostorijama nevladinih organizacija koje pružaju različite usluge pojedincima i parovima homoseksualne orijentacije ili elektronskim putem ukoliko im organizacije nisu bile dostupne u mestu prebivališta. Uzorak muškaraca i žena iz heteroseksualne populacije prikupljan je sa teritorije Srbije. Primenjen je neeksperimentalni korelacioni nacrt, koji je sproveden primenom upitničke baterije. Upitničku bateriju su činili: upitnik opštih podataka, originalni Inventar iskustava u bliskim vezama (Brennan et al., 1998.), Skala femininosti i maskulinosti (Spence et al. 1974), Skala stavova prema rodnim ulogama (Kamenov et al., 2009), Skala preterane posvećenosti drugima (Fritz & Helgeson, 1998), Skala za procenu stava osobe da zaslužuje više od drugih ljudi (Campbell, 2004), Skala potrebe za emocijama (Maio & Esses, 2001), Skala ljubavi (Braiker & Kelly, 1979), Skala načina izražavanja ljubavi (Huić i sar., 2010) i Skala za procenu kvaliteta seksualne interakcije (Kamenov i sar., 2011). Zadovoljstvo partnerskom relacijom je mereno preko Skale opšteg zadovoljstva brakom. Rezultati pokazuju da su karakteristike relacije značajni prediktori zadovoljstva u partnerskoj relaciji. Individualne karakteristike nisu se pokazale kao značajni prediktori zadovoljstva u partnerskoj relaciji, osim dimenzija afektivne vezanosti. Među muškim ispitanicima homoseksualne populacije ima značajno manje ispitanika sa sigurnom a više sa preokupiranom i izbegavajućom afektivnom vezanošću u odnosu na ispitanike iz heteroseksualne populacije. Bojažljivi tip vezanosti se značajno češće javlja kod žena homoseksualne orijentacije u odnosu na heteroseksualnu populaciju. Rezultati pokazuju i da postoji značajna razlika u izraženosti maskulinih karakteristika među ispitanicima iz četiri grupe, takve da su heteroseksualni muškarci značajno maskuliniji od ostalih ispitivanih grupa, dok razlike u femininim karakteristikama nisu uočene. Nezavisno od seksualne orijentacije, žene imaju egalitarnije stavove i izraženiju potrebu za emocijama od muškaraca. Ne postoji značajna razlika u proceni kvaliteta seksualne interakcije i frekvenciji ličnih načina pokazivanja ljubavi partneru među muškim i ženskim ispitanicima homoseksualne i heteroseksualne populacije. Postoje razlike u odnosu na seksualnu orijentaciju osobe u odnosu na doživljaj ljubavi i zadovoljstvo partnerskom relacijom, takve da osobe homoseksualne orijentacije izveštavaju o nižem doživljaju ljubavi i nižem stepenu zadovoljstva u partnerskoj relaciji. Prilikom testiranja Modela Prilagođavanja u partnerskim odnosima dobijeni su rezultati koji ne potvrđuju funkcionalnost pretpostavljenog modela ni na uzorku heteroseksualnih parova ni na uzorku muških i ženskih homoseksualnih parova. Osnovni problem modela je povezanost individualnih karakteristika partnera sa zadovoljstvom u relaciji koju autor modela pretpostavlja, a ovim istraživanjem nije potvrđena. Jedan od najvažnijih zaključaka je da se varijable u svojim međusobnim odnosima jednako ponašaju na svim poduzorcima i da se partnerske relacije i procesi unutar njih ne razlikuju značajno u odnosu na seksualnu orijentaciju osobe