Multidisciplinary aspects of cyber warfare

Sajber ratovanje je ratovanje u sajber prostoru, zasnovano na primeni informacionokomunikacionih tehnologija. Ono predstavlja specifičan oblik međunarodnih sukoba, koji se od tradicionalnih formi ratovanja razlikuje po sredstvima, metodama i učesnicima. Sajber ratovanje se primenjuje nezavisno od perioda rata i mira. Po tehnikama, metodi i procesu napada, ono se tehnološki značajno ne razlikuje od kriminalnih, špijunskih ili terorističkih aktivnosti. Potencijal ovog, tehnološki zasnovanog oblika sukoba, raste sa zastupljenošću i uticajem informacionih tehnologija na nacionalnom i globalnom nivou. Međunarodna praksa sukoba u sajber prostoru je stvarna i dinamična. Države izdvajaju rastuća budžetska sredstva za vođenje sukoba u sajber prostoru, razvijaju kapacitete i organizacione strukture za preduzimanje operacija u sajber prostoru i usvajaju doktrine i strategije njihove primene i razvoja. Pojedine države su proglasile sajber prostor petim područjem izvođenja vojnih dejstava, ravnopravan sa kopnom, morem, vazduhom i svemirom. Međutim, međunarodna zajednica ima prirodnu potrebu da međunarodnopravno reguliše sve sukobe, uključujući i sajber ratovanje. Prirodan put da se to učini je primenom postojećeg prava oružanih sukoba i analogije sa odgovarajućim situacijama oružanih sukoba u fizičkom prostoru. Uprkos kratkom periodu razvoja doktrina, metoda i sredstava za vođenje operacija u sajber prostoru, savremena naučna i stručna literatura je bogata radovima koji se bave mogućim načinima primene pomenute analogije u svrhu regulisanja sajber ratovanja. Posebno mesto u toj literaturi ima primena prava na osnovu efekata sajber napada. Taj pristup je prihvatila većina međunarodnih pravnih stručnjaka, uključujući i autore Talinskog priručnika za sajber ratovanje. Uprkos ovakvom teorijskom pristupu, situacije i posledice izvođenja sajber napada na međunarodnom nivou ostaju nerešene i neregulisane u praktičnom pogledu. U praksi države izvode operacije u sajber prostoru, koristeći okolnost da je napade teško otkriti dok se ne manifestuju njihove očigledne posledice; da je najčešće nemoguće izvršiti identifikaciju i atribuciju napadača, odnosno praktično utvrditi odgovornost neke države za preduzeti napad i njegove posledice u skladu sa pravilima, normama i principima Međunarodnog prava oružanih sukoba.Cyber warfare is warfare in cyberspace, based on application of information communication technologies. It represents a specific form of international conflict, differing from the traditional warfare forms in means, methods and participants. Cyber warfare is applied independently from war and peace periods. It is not significantly technologically different in its techniques, methods and attack processes from criminal, espionage or terrorist activities. The potential of this, technologically based conflict form, grows with prevalence and influence of information technologies at the national and global level. International practice of cyber space conflict is real and dynamic. States allocate growing budget funds for conducting cyberspace conflict, they develop capacities and organizational structures for operations in cyberspace and adopt doctrines and strategies for their application and development. Some states declared cyberspace the fifth domain of military activities, equal with land, sea, air, and space. However, international community has got a natural tendency to regulate all conflicts, including cyber warfare. The natural way to do this is through application of the existing law of armed conflict and analogy with appropriate armed conflict situations in physical space. Despite brief period for development of doctrines, methods and means for cyberspace operations, modern scientific and professional literature is rich in papers dealing with possible ways of application of the said analogy for the purpose of regulation of cyber warfare. Special place in this literature belongs to application of law based on cyber attack effects. This approach was accepted by most international legal experts, including authors of Tallinn Manual for cyber warfare. Despite such a theoretical approach, situations and consequences of conducting cyber attacks at international level remain unresolved and unregulated in practice. States execute operations in cyberspace, using the circumstance that attacks are difficult to discover until their obvious consequences are manifested; that most often it is impossible to perform identification and attribution of attackers, i.e. to practically determine responsibility of a state for an attack and its consequences in accordance with the rules, norms and principles of International law of armed conflict