Cardiac safety assessment in methadone use in opiate addicts during methadone maintenance treatment

Metadon je sintetski agonist opijatnih receptora koji se primenjuje u sklopu supstitucione terapije opijatnih zavisnika metadonom (STM) i u terapiji hroničnog bola. Dugoročna primena STM je praćena blagim, uglavnom prolaznim, neželjenim delovanjima. Međutim, metadon pripada grupi lekova koji mogu da prouzrokuju prolongaciju korigovanog QT intervala (QTc) u elektrokardiogramu (EKG-u) i povećaju rizik za nastanak potencijalno fatalnih aritmija tipa torsades de pointes. Opijatni zavisnici metadon najčešće koriste u kombinaciji sa benzodiazepinima, i ova kombinacija lekova predstavlja faktor rizika za nastanak smrtnog ishoda. Iako je najveći broj lekara upoznat sa rizikom za razvoj respiratorne depresije prilikom primene opijata u kombinacji sa benzodiazepinima, velika studija otkriva da su ventrikularne aritmije i srčani zastoj najčešće prijavljivana neželjena delovanja metadona, primenjenog u kombinaciji sa benzodiazepinima. Ciljevi ovoga radu su da se analizom smrtnih slučajeva povezanih sa upotrebom metadona (MRDs) tokom desetogodišnjeg perioda na teritoriji Vojvodine i sprovođenjem kliničkog ispitivanja kod opijatnih zavisnika na STM proceni kardiološka bezbednost primene metadona, posebno u kombinaciji sa benzodiazepinima. Sprovedena je retrospektivna studija za određivanje karakteristika MRDs na teritoriji Vojvodine, kao i kliničko ispitivanje u kome su učestvovali opijatni zavisnici koji počinju sa STM. Snimanje EKG-a (za izračunavanje QTc intervala) i uzorkovanje krvi (za određivanje koncentracije metadona i diazepama i vrednosti troponina) je sprovedeno kod svih učesnika istraživanja u 5 vremenskih tačaka (pre početka primene STM, 8. i 15. dana i nakon 1. i 6. meseca primene STM). Koncentracije metadona i diazepama u serumu su određivane metodom tečne hromatografije sa masenom spektrometrijom (LC-MS). U Vojvodini je zapažena rastuća tendencija MRDs, ali ni jedan od umrlih nije bio na STM, i najverovatnije su samoinicijativno koristili metadon i benzodiazepine. Patohistološki nalaz na srcu može govoriti u prilog kardiotoksičnosti metadona i njegove kombinacije sa benzodiazepinima, pogotovo kod slučajeva sa pronađenim akutnim miokardijalnim oštećenjem. Što se tiče hroničnih promena na srcu, ne postoji mogućnosti da se potvrdi niti opovrgne uloga psihostimulanasa. Detektovane koncentracije metadona i diazepama kod MRDs su bile u opsegu terapijskih (<1 μg/ml). Poredeći socio-demografske karakteristike opijatnih zavisnika koji su počeli sa STM u ovom istraživanju sa podacima iz sličnih studija sprovedenih širom sveta, zapažena je sličnost u pogledu velikog broja karakteristika. Srednje doze metadona 8., 15. dana i nakon 1. i 6. meseca primene STM su bile 40,23±17,11 mg, 47,11±16,79 mg, 50,00±17,55 mg i 78,63±18,14 mg, dok su srednje doze diazepama u istim vremenskim tačkama bile 35,92±10,47 mg, 33,89±9,23 mg, 28,33±11,55 mg i 28,12±11,67 mg. Srednje koncentracije metadona su u posmatranim tačkama ispitivanja iznosile 153,44±111,51 ng/ml, 157,43±112,39 ng/ml, 176,77±118,56 ng/ml i 342,86±181,54 ng/ml, dok su srednje koncentracije diazepama bile 923,00±537,89 ng/ml, 923,76±739,96 ng/ml, 560,74±436,72 ng/ml i 1045,32±932,72 ng/ml. Dužina QTc intervala pre primene STM je bila 411,87±27,22 ms, tj. 414,64±29,38 ms 8. dana STM, 416,97±26,39 15. dana, i 425,20±17,71 ms nakon 1. meseca tj. 423,50±14,72 ms nakon 6. meseca primene STM. Pokazan je statistički značajan porast dužine QTc intervala nakon 1. i nakon 6. meseca primene STM u odnosu na vrednost pre primene STM, kako u grupi svih ispitanika, tako i u podgrupi muškog pola. Pokazano je postojanje statistički značajne korelacije između koncentracije metadona i dužine QTc intervala nakon 15. dana, 1. i 6. meseca primene STM, kako kod svih ispitanika, tako i u podgrupi muškog pola. Ova korelacija ostaje statistički značajna i ukoliko se uključe i drugi faktori – koncentracija diazepama i dužina perioda upotrebe heroina, kod svih ispitanika i u podgrupi muškog pola nakon 15 dana i mesec dana primene STM, kao i u podgrupi muškog pola nakon 6. meseca STM. Iako nijedan pacijent nije prijavio neko neželjeno delovanje metadona na nivou kardiovaskularnog sistema, najveći broj pacijenata oba pola se nakon prvog meseca primene STM žalio na pojačano znojenje i opstipaciju. Koncentracije metadona i diazepama u uzorcima krvi kod MRDs se nalaze u rasponu koncentracija ovih lekova u krvi ispitanika koji su učestvovali u prospektivnoj studiji. Trećina umrlih je imala samo znake akutnog oštećenja srca, dok do porasta troponina i vrednosti QTc intervala preko 500 ms nije došlo ni kod jednog ispitanika iz prospektivne studije. Potrebno je sprovesti dalja istraživanja sa ciljem razjašnjenja moguće uloge benzodiazepina u povećanju kardiotoksičnosti metadona kod opijatnih zavisnika na STM.Methadone is a synthetic agonist of opioid receptors which is used in methadone maintenance tratment (MMT) of opiate addicts as well as in the treatment of chronic pain. A long-term use of MMT is followed by mild, mostly transient, adverse effects. However, methadone belongs to a group of medicines which can provoke a prolongation of QTc (corrected QT) interval in electrocardiogram (ECG) and thus increase the risk from the development of potentially fatal arrhythmias – torsades de pointes. Moreover, methadone is widely associated with benzodiazepines use in heroin addicts, and this combination is considered as a risk factor for lethal outcome. Despite the fact that most of health care professionals are aware of possible respiratory depressant effect of methadone and benzodiazepines co-administration, recently published data reveal that ventricular arrhythmia and cardiac arrest are currently the most frequent adverse event attributed to methadone and benzodiazepine co-medication. The aim of this study is to assess cardiac safety of methadone use, especially in combination with benzodiazepines, by analyzing characteristics of methadone-related deaths (MRDs) during 10-year period as well as by conducting a clinical trial among opiate addicts in MMT. A retrospective study to determine the characteristics of MRDs in Vojvodina, as well as a clinical trial in which participated opiate addicts at the start of MMT were performed. ECG (to calculate QTc interval) and blood sampling (to determine methadone and diazepam concentrations and troponin values) were performed in all study participants at five time points (before the introduction of MMT, on 8th, on 15th day, after 1 and 6 months of MMT). Methadone and diazepam concentrations in serum were determined by using liquid chromatography-mass spectrometry (LC-MS). An increasing tendency of MRDs was observed in the region of Vojvodina, but none of the victims were under healthcare professionals’ control, and, most commonly, they used methadone and benzodiazepines, on their own initiative. Pathohistological findings in the heart in MRDs might support cardiac adverse effects of methadone and its combination with benzodiazepines, especially in cases with acute myocardial damage. As for the chronic heart changes, we can neither confirm nor exclude the role of psychostimulants. Detected concentrations of methadone and diazepam were in therapeutic range (