GEOCHEMICAL AND MINERALOGICAL CHARACTERISTICS OF UPPER PERMIAN EVAPORITE SEDIMENTS FROM CENTRAL DALMATIA

Pojave i naslage evaporita te njihovih pratećih naslaga u središnjoj Dalmaciji razvijene su na većem broju lokaliteta. Evaporitne naslage u kontinentalnom dijelu središnje Dalmacije su izdvojene kao jedinstvena cjelina gornjopermske starosti. Sedimenti se sastoje od evaporitih, karbonatnih i klastičnih naslaga te su uglavnom sastoje od sekundarnog gipsa koji je formiran hidratacijom anhidritnih stijena. Sedimentološka opažanja, u kombinaciji s rezultatima mineraloških i geokemijskih istraživanja, obuhvatila su gornjopermske evaporitne u ležištima gipsa Mali Kukor, Vranjkovići i Slane Stine i klastične sedimente u njihovim obližnjim lokalitetima u središnjem dijelu Dalmacije. Geokemijskim istraživanjima utvrđene su karakteristike proučavanih evaporitnih sedimenata, dopuštajući tako pobližu rekonstrukciju uvjeta taloženja, trošenja, reckliranja te tektonskih okoliša i provenijencija. Na istraživanim ležištima gipsa, a na osnovu sedimentoloških promatranja, utvrđeni su litofacijesi evaporitnih sedimenta: evaporitni sedimenti s horizontalnom laminacijom, evaporitni sedimenti s valovitom i nepravilnom laminacijom, gipsno-dolomitne breče, masivni sekundarni gips te budine (boudinage) strukture. Mikroskopska istraživanja ukazuju da većina gipsnih mikrofacijesa gornjopermskih evaporita predstavljaju rezultat hidratacije iz ishodišnog anhidrita. Na ležištima gipsa najčešće su zabilježena dva tipa mikrofacijesa. Jedan tip je alabasterski do granoblastični sekundarni gips, dok je drugi tip porfiroblastično sekundarni gips. Gornjopermski platformski evaporitni sedimenti talože se u epikontinentalnim morima u velikim područjima kontinenta prekrivenog morskom vodom. Evaporitni i karbonatni sedimenti se talože na muljnim ravnicama u okolišima koji se prostiru na nekoliko stotina kvadratnih kilometara.The occurrences and deposits of evaporites and their accompanying deposits in central Dalmatia have been developed on a number of localities. The evaporate deposits in the continental part of middle Dalmatia are separated as Upper Permian evaporite sediments. Sediments consists of evaporite, carbonate and clastic deposits. Sedimentological observations, combined with the results of mineralogical and geochemical studies, included Upper Permian evaporite in the Mali Kukor, Vranjkovići and Slane Stine deposits and clastic sediments in their nearby locations in the central part of Dalmatia. Geochemical studies have determined the characteristics of the studied evaporite sediments, allowing more closely the reconstruction of precipitation, weathering, recycling and tectonic environments and provenances. In the investigated deposits of gypsum, and on the basis of sedimentological observations, litofacies of evaporite sediments were identified: evaporite sediments with horizontal lamination, evaporite sediments with wavy and irregular lamination, gypsum-dolomite breccia, massive secondary gypsum and boudinage structure. Microscopic studies indicate that most of the gypsum microfacies of Upper Permian evaporites are the result of hydration via the hydration of precursor anhydrite rocks. Two types of microfacies are most commonly found on gypsum deposits. One type is alabastrine to granoblastic secondary gypsum, while another type is porphyroblastic secondary gypsum. Upper Permian platform evaporite sediments collapse in epicontinental seas in large continents covered with sea water. Evaporite and carbonate sediments are deposited on salient plains in environments extending over several hundred square kilometers