Forfatterens individuelle estetikk i gjendiktning. En litteraturkritisk studie over Wisława Szymborskas og Czesław Miłosz' norske oversettelser

Wydział Neofilologii UAM / Wydział Humanistyczny i Pedagogiczny UiA (Agder, Norwegia)Niniejsza praca skupia się na problemie oddania w przekładzie indywidualnej estetyki autora oryginału. Przedmiotem badań są norweskojęzyczne tomiki poezji polskich noblistów – Wisławy Szymborskiej (w tłumaczeniu Ole Michaela i Christiana Kjelstrupa) oraz Czesława Miłosza (w przekładzie Paala Brekke). Wspólne tło metodologiczne rozprawy stanowią teorie zaczerpnięte z przekładoznawstwa komparatystycznego, natomiast odmienny charakter tłumaczeń obu pisarzy wymagał skonstruowania dwóch różnych modeli analitycznych. Wybrane przekłady poezji Szymborskiej zostały więc zbadane przy pomocy pojęcia aury, zaczerpniętego od Waltera Benjamina. W przypadku Miłosza należało skupić się na sylwetce tłumacza – Paala Brekke – który jako jeden z najważniejszych norweskich modernistów, naznaczył przekłady własną tradycją estetyczną. By wyeksponować ten złożony związek oryginałów z tekstami docelowymi, wiersze przeanalizowano w świetle kategorii poety–tłumacza. Konkluzje wynikające z badania, okazały się być zgodne ze wstępnymi założeniami: estetyka indywidualna Szymborskiej w dużej mierze pozostaje widoczna w tekstach norweskich, a największy problemem tłumaczy stanowiły różnice językowe oraz kulturowe. Głos podmiotu lirycznego u Miłosza został natomiast znacznie zagłuszony przez rozwiązania estetyczne typowe dla poezji Brekke, co silnie zniekształca wyjściowe obrazy rzeczywistości wojennej i powojennej noblisty.This work tackles the problem of rendering of the writer's individual aesthetics in the translation. The subject of research are Norwegian books of poetry of two Polish Noble prize winners – Wisława Szymborska (translated by Ole Michael and Christian Kjelstrup) and Czesław Miłosz (translated by Paal Brekke). The common methodological background of this dissertation are theories taken from comparative translation studies. The different character of the two writers' translations required the construction of two different analytical models. Selected translations of Szymborska's poetry were examined using the concept of aura, taken from Walter Benjamin. In the case of Miłosz, it was necessary to focus on the translator himself - Paal Brekke - who, as one of the most important Norwegian Modernists, marked translations with his own aesthetic tradition. To expose this complex relationship between the original and target texts, the poems were analyzed in the light of the poet-translator's category. Conclusions resulting from the study turned out to be in line with the initial assumptions: Szymborska's individual aesthetic remains largely visible in the Norwegian texts, and the biggest problem of translators were linguistic and cultural differences. The voice of Miłosz's lyrical subject has been drowned out considerably by the aesthetic solutions typical of Brekke's poetry, which strongly distorts the initial images of the war and post-war reality as they were created by the Noble prize winner.Foreliggende avhandling tar for seg et relativt lite omtalt problem – formidling av en forfatters individuelle estetikk i litterære oversettelser. Forskningsmaterialet omfatter tre norskspråklige diktsamlinger med Wisława Szymborskas og Czesław Miłosz' lyrikk. Med utgangspunkt i komparativ oversettelsesforskning undersøker jeg i hvilken grad nobelprisvinnernes typiske estetiske trekk forblir synlige i de norske gjendiktningene. På grunn av ulike typer oversettelser anvendes her to separate analysemodeller: Den første som er knyttet til Szymborskas dikt (oversatt av Ole Michael Selberg og Christian Kjelstrup), bygger på Walter Benjamins aura-begrep. Den andre fokuserer derimot på Paal Brekke, en av Norges fremste modernister, som gjendiktet Miłosz' verk i 1981. I dette tilfellet snakker vi nemlig om oversetterens todimensjonale rolle som i denne avhandlingen kalles dikter-oversetter-instans. Uansett ulike tilnærmingsmåter førte analysene til helt klare konklusjoner: Den største utfordringen i møtet med Szymborskas lyrikk ligger på det språklige og delvis det kulturelle nivået, men hennes individuelle estetikk er fremdeles ganske sporbar på norsk. Litt annerledes ser situasjonen ut med forfatterparet Miłosz–Brekke, for Brekke tildekket utgangstekstene med egne estetiske løsninger – noe som resulterte i betydningsfulle endringer av de originale virkelighetsbildene