With hopes, but without euphoria : Hungarian cinema in time of post-communist transition

Choć wielokrotnie przypomina się o wspólnej drodze narodów polskiego i węgierskiego, to jednak warto pamiętać, że do okresu przemian systemowych Polacy i Węgrzy startowali z różnych pozycji. W Polsce, borykającej się co krok z problemami ekonomicznymi, od końca lat siedemdziesiątych silna opozycja wywierała nieustanną presję na władze komunistyczne. Na Węgrzech natomiast do połowy lat osiemdziesiątych nie było nawet słabych środowisk antyreżimowych. Również, a może przede wszystkim dlatego, że komunizm Jánosa Kádára był specyficzną formą dyktatury. Węgrzy żyli od połowy lat sześćdziesiątych we względnym dobrobycie, którego kolektywne budowanie skutecznie odwracało uwagę obywateli od kwestii politycznych. Bezpieczeństwo i stabilizacja ekonomiczna wkrótce przeistoczyły się w tzw. zamrażarkę: układ jest stabilny, ale też nie da się go ruszyć, wszystko pozostaje w tym samym miejscu z dekady na dekadę. Można zauważyć kilka tendencji charakterystycznych dla kina węgierskiego dotyczących zagadnień transformacji systemowej. Związane one są z szybko zmieniającą się ogólną sytuacją w kraju. Po początkowych nadziejach na samodzielne budowanie wolnej ojczyzny wkrótce dominować będą pesymistyczne nastroje. Dostrzegano coraz bardziej powszechnie głęboko niekorzystne zmiany w postaci rozwarstwienia społeczeństwa. Kształtowała się wąska, uprzywilejowana, korzystająca z reguł gospodarki rynkowej grupa, która bogaciła się błyskawicznie kosztem reszty mniej sprytnych i mniej zaradnych obywateli. Filmy węgierskie reprezentujące tę tendencję kontestują otaczającą rzeczywistość, ukazują popełnione błędy i dramatyczne próby jednostek utrzymania się na powierzchni zdarzeń.With hopes, but without euphoria. Hungarian cinema in time of post-communist transition Hungarian cinema during transition presents a variety of trends, attempts to interpret reality and to identify key problems, but still cannot answer the fundamental questions. Some directors are inclined to criticize changes (Szabó, Fekete, Incze), others are more optimistic about the future (Tímár, Török) while some are laughing at upstarts, whose number suddenly began to rise in Hungary (eg. Barna Kabay’s Hippolit, the Butler). Certain filmmakers, before evaluating the occurring changes, would search for the historical truth. This is why the trend of the settling the past with some taboos is so important: the revolution, the communist nomenclature, and the crimes of the regime. It cannot be clearly stated that the transformation was completed, that’s why even the latest movies are in some way affected by the difficult issues of changes. Many ways of interpretation emphasizes the complexity of the problem. Hungarian films about transition are characterized by common features, with pessimism, resignation and conviction of the predominance of politics in challenging alone individual on one side, and attempt to look with a hint of nostalgia and from a distance on the other. In addition to the contemporary dramas modern filmmakers share with us the stories from the past, detective stories and musical comedies. All this shows the diversity of film species that is also result of the decidedly critical attitude of the Hungarians to the experienced changes