Spatial and psychological impact assessment of pedestrian movements in urban patterns

Tez (Doktora) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 1998Thesis (Ph.D.) -- İstanbul Technical University, Institute of Science and Technology, 1998Kent dokuları; farklı fiziksel, sosyal ve psikolojik katmanların bir araya gelmesiyle oluşan eşsiz örüntülerdir. Doku içindeki mekânsal boşlukların bütünleşmesiyle oluşan kentsel açık alan ağı; yayaların kendilerine özgü amaç ve tercihleri doğrultusunda farklı güzergâh olasılıkları ile hareket ettikleri devingen bir sistemdir. Kentsel açık alan ağı içinde yaya hareketleri, mekânsal algı ve algıya bağlı dikkatin uyarılması süreci ile çeşitlilik kazanmaktadır. Bireyler, içinde hareket ettikleri kent dokusundan sürekli olarak uyarıcı sinyaller almaktadır; duyular aracılığıyla alınan bu sinyaller sinir sistemine iletilmekte ve beyinde kodlanmaktadır. Her bir bireyin çevreden uyarıcı unsurları algılama, yorumlama ve davranışa dönüştürme süreci farklıdır, bu bağlamda çevreden alınan uyarıcı unsurlar bireylerin karar verme mekanizmalarını ve hareket niteliklerini öznel olarak değiştirebilmektedir. Bu çalışmanın amacı, kentsel mekânın biçimsel ve işlevsel unsurlarına bağlı olarak oluşan uyarıcı etkenlerin yaya hareketleri üzerindeki etkisini fiziksel ve psikolojik yönleriyle irdelemektir. Çalışmanın kavramsal çerçevesi ve alan araştırması bölümleri, fiziksel (mekânsal), psikolojik (algısal) ve davranışsal olmak üzere üç temel boyut üzerine kurgulanmıştır. Fiziksel (mekânsal) boyut çerçevesinde kent dokularının morfoloji ve açık alan ağ sistemleri özelinde irdelenmesi hedeflenmiştir. Psikolojik (algısal) boyut çerçevesinde, mekânsal algı ve dikkat sürecinde kent dokularına ait niteliklerin yeri, önemi ve etkisi, psikoloji ve sinirbilim alanları ile arakesit oluşturmak suretiyle disiplinlerarası bir ölçekte değerlendirilmiştir. Davranışsal boyut çerçevesinde ise, kent dokularında gerçekleşen yaya hareket ve yönelmelerinin irdelenmesi, dokuya özgü nitelikler ile ilişkilendirilmesi, yoğunluk ve tercih hiyerarşilerinin kavranması ve farklı davranış biçimlerinin mekân-algı perspektifinde yorumlanması hedeflenmiştir. Çalışma kapsamında İstanbul Merkezi İş Alanı (MİA) ve alt merkezler arasından seçilen; doku tipolojisi açısından ızgara ve organik, yükselti açısından eğimli ve düz olmak üzere toplam dört kent dokusu örneğinde ve ikisinde yer alan, biçim özellikleri açısından geometrik ve amorf olarak ayrılan iki meydanda yaya hareketlerinin fiziksel ve psikolojik faktörlere bağlı olarak nasıl farklılaştığı incelenmiştir. Üç farklı boyutta gerçekleştirilen ve disiplinlerarası bir kurgu ile farklı veriler arasındaki ilişkiyi sorgulayan çalışmanın sonuç bulguları doğrultusunda, her örneklem alanında belli güzergâhların ve alt bölgelerin yoğunluk ve uyarıcı değerleri açısından öne çıktığı tespit edilmiştir.Urban patterns are unique combinations of different physical, social and psychological layers and also include hierarchical open space network systems formed by the integration of spatial gaps which pedestrians move through different route possibilities in accordance with their own goals and preferences. Movements of pedestrians diversify with spatial perception and stimulation of attention processes. Individuals continually receive stimulatory signals from the environment which are collected with the sensory system, transmitted to the central nervous system and encoded in the brain. Perception, interpretation and attention processes vary among individuals; thus, decision-making mechanisms and behaviours affect subjectively by various stimulating factors within the environment. The aim of this study is to examine the impact of "morphology-based", "function-based" and "mobility-based" stimulants on pedestrian movements through physical and psychological aspects. The general structure of the study focuses on basically three dimensions: (I) Physical (practical) dimension: Examination of morphological and topological structure of urban patterns, (II)Psychological (perceptual) dimension: Perception of the attributes / properties of different urban pattern types and their effects on individuals and (III) Behavioral dimension: Pedestrian movements, behavior and orientation analyses. In the scope of the study, the effects of physical and psychological factors on pedestrian movements have been examined in four urban pattern samples which are selected from the Central Business District and 1st degree Centres of Istanbul and segregated as "grid / organic" in terms of pattern typology and "slopy / flat" in terms of topography. Also, two public squares are selected from the sample areas which are decomposed as "geometric / amorphous" in terms of figure-shape characteristics. Consequently, specific routes come forward as intensively used and attractive for pedestrians according to the results of the study. Comparison between attention maps and pedestrian movements clearly shows that there is a mutual and coordinative relationship between stimulus intensity and pedestrian flow especially in particular sub-regions.DoktoraPh.D