Eersel Waterberging de Run Bureau-onderzoek: Waterberging de Run, gemeentes Eersel, Veldhoven en Bergeijk

In opdracht van Waterschap De Dommel heeft ADC ArcheoProjecten een bureauonderzoek uitgevoerd voor het plangebied beekdal van de Run in de gemeentes Eersel, Veldhoven en Bergeijk. In het plangebied zullen diverse ingrepen in de loop van de beek worden gerealiseerd. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van een verkennende studie en was noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat archeologische resten in de ondergrond worden aangetast. In het plangebied zijn enkele cultuurhistorische elementen gelegen. Het belangrijkste en oudste betreft de Stevertse watermolen, die oorspronkelijk uit de 14e eeuw dateert. Daarnaast is in het plangebied een aantal boerderijen en industriële gebouwen gelegen uit de 19e eeuw. Tot in de 19e eeuw was een groot deel van het plangebied niet gecultiveerd en in gebruik als heide. De percelen direct langs de beek waren in gebruik als weiland, waar de Run tussendoor meanderde. In de 20e eeuw is de loop van de Run rechtgetrokken. Het plangebied is rijk aan archeologische monumenten. Het betreft terreinen waar grafvelden uit met name de Bronstijd en de IJzertijd zijn gelegen. Daarnaast zijn vele losse vondsten gedaan, die teruggaan tot het Midden-Paleolithicum. De meeste archeologische onderzoeken die zijn uitgevoerd laten een verstoord bodemprofiel zien. Het plangebied is op basis van landschappelijke ligging in vier zones ingedeeld, te weten veengebieden in het beekdal (1), beekdal (2), beekdalzijden (3) en dekzandruggen en lage landduinen (4). De meeste archeologische monumenten en waarnemingen zijn gelegen in de laatste twee zones. In alle zones worden archeologische waarden vanaf het Midden en Laat Paleolithicum verwacht tot en met de Nieuwe tijd. Wanneer bij de aanleg van de nieuwe beekloop beekdalzijden en/of dekzandruggen (zones van hoge archeologische verwachting, deelgebieden 3 en 4, zie afb. 12 en 13) worden ontgraven, dient voorafgaand aan de werkzaamheden een inventariserend archeologisch onderzoek in de vorm van proefsleuven (IVO-P) uitgevoerd te worden. Wanneer de graafwerkzaamheden ten behoeve van de aanleg van de nieuwe beekloop uitgevoerd worden in het beekdal (deelgebied 2) binnen een straal van 50 m van historische wegen en oversteekplaatsen (zone van hoge verwachting in afb. 12 en 13), dient een archeologische begeleiding te worden uitgevoerd. De archeologische begeleiding dient hetzelfde doel als een inventariserend veldonderzoek door middel van het aanleggen van proefsleuven (IVO-P). Dit betekent dat indien bij de civiele werkzaamheden toch vondsten of archeologische sporen worden aangetroffen, deze worden geregistreerd en gedocumenteerd door een archeoloog die constant aanwezig is. In het beekdal (deelgebied 2, afb. 12en 13) met uitsluitend een middelhoge verwachting voor depositievondsten en vaartuigen dienen de graafwerkzaamheden voorzien te worden in een passieve archeologische begeleiding. Dit houdt in dat een archeoloog één keer per week bij de werkzaamheden aanwezig is om de voortgang te controleren. Voorts wordt de archeoloog op oproepbasis ingezet wanneer voorwerpen of constructies met een mogelijke archeologische waarde worden aangetroffen door de uitvoerder. Tevens bevelen wij aan de in het plangebied reeds bekende en begrensde archeologische monumenten te vrijwaren van grondverstorende werkzaamheden. In de veengebieden in het beekdal (deelgebied 1, afb. 12 en 13) is geen verder archeologisch onderzoek noodzakelijk. Het is niet uit te sluiten dat in deelgebied 1 toch nog archeologische resten voorkomen. Daarom merken wij op dat het aanbeveling verdient om de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht archeologische vondsten te melden bij de bevoegde overheid, zoals aangegeven in artikel 53 van de Monumentenwet