Gemeente Beersel. Plangebied Rijksweg/Bergerhof te Reuver: Archeologisch bureauonderzoek

Het plangebied bevindt zich op een rivierterras van de Maas, dat is gevormd gedurende het Laat-Pleniglaciaal. Op basis van de ouderdom van dit terras kunnen er in principe archeologische resten worden aangetroffen uit het Laat-Paleolithicum tot en met heden. Ter plekke van het plangebied komen in het grootste deel van het plangebied horstpodzolgronden en in het uiterst oostelijke deel vorstvaaggronden voor. De aanwezigheid van deze bodemtypen duidt op een relatief lage grondwaterstand, waarbij het westelijke deel relatief hoog gelegen is aangezien daar podzolisering heeft kunnen plaatsvinden. Het oorspronkelijke oppervlak van het rivierterras loopt in oostelijke richting geleidelijk af in de richting van een beek, die grenst aan het oostelijke deel van het plangebied. Deze beek is ontstaan als een geul behorende bij een vlechtend riviersysteem en is verlaten gedurende het Bølling-Allerød interstadiaal. Nadien is deze geul alleen nog watervoerend geweest gedurende hoogwater van de zich insnijdende Maas. Vermoedelijk is het oostelijke deel van het plangebied met uitzondering van het Neolithicum tot aan de bedijking aan het einde van de middeleeuwen gevoelig geweest voor overstromingen. Dit is de reden dat ter plekke van deze terrasdepressie (restgeul) geen podzolisatie heeft opgetreden en er dus sprake is van vorstvaaggronden. Op het AHN en middels informatie van de provincie Limburg over mogelijke ontgrondingen zijn er geen aanwijzingen dat het plangebied in het recente verleden is ontgrond. Wel kan de bodem door het rooien van bomen / bos en het vervolgens diepploegen van de in gebruik genomen akkers tot gematigde diepte verstoord zijn. De landschapsgenese en veranderingen in het klimaat gedurende het Holoceen kunnen gecorreleerd worden met de aanwezige archeologische resten in en in de nabije omgeving van het plangebied. Voor de jagers en verzamelaars uit de Steentijd was de ligging nabij een (watervoerende) beek op de overgang naar een relatief hoog gelegen terrasrug een gunstige plek om te vertoeven. In principe geldt er dan ook op basis van de landschappelijke ligging en de al bekende vondsten in het plangebied een hoge archeologische verwachting op het aantreffen van archeologische resten uit de Steentijd (complextypen: jacht- en/of verzamelaarskampement, kleine nederzetting). Gedurende het Laat-Paleolithicum was het plangebied vermoedelijk nog relatief nat vanwege het feit dat de lagere delen van het terras nog regelmatig overstroomden. Dit verklaart dan ook het relatief geringe aantal waarnemingen uit deze periode. Er zijn slechts enkele waarnemingen bekend uit het Laat-Paleolithicum, waaronder het aantreffen van twee vuistbijlen ten zuidoosten van het plangebied. Ten westen van het plangebied zijn op de hogere delen van het terras logischerwijs wat meer Laat-Paleolithische resten waargenomen. De hoge archeologische verwachting opgesteld in de IKAW en CHW kan voor het Laat-Paleolithicum op basis van bovenstaande gegevens en vanwege het ontbreken van vondsten uit deze periode binnen het plangebied dan ook worden bijgesteld naar een middelhoge archeologische verwachting op het aantreffen van archeologische resten (complextype: jachtkampement). Vanaf het Mesolithicum tot en met de IJzertijd was het plangebied minder gevoelig voor overstromingen. De ligging van het plangebied op de overgang van een terrashoogte (westelijk van het plangebied) naar een restgeul was een ideale locatie voor de prehistorische mens om te jagen, te vissen en te verzamelen. Dit wordt bevestigd door de vele Mesolithische en Neolithische vuurstenen werktuigen die in de nabije omgeving en in het plangebied zelf zijn aangetroffen (waarnemingsnummer 9427). Op basis van bovenstaande gegevens geldt er voor de periode Mesolithicum en Neolithicum een hoge verwachting op het aantreffen van archeologische resten uit deze perioden (complextype: jagers- en/of verzamelaarskampement). Vanaf het Laat-Neolithicum / Vroege Bronstijd begon de mens het landschap te cultiveren en vestigde men zich 'permanent' bij de kleinschalige akkertjes. Hiervoor gebruikte men voornamelijk de hogere delen in het landschap, aangezien deze minder gevoelig waren voor overstroming. Dit is terug te zien aan het feit dat de archeologische resten uit deze periode voornamelijk westelijk van het plangebied (op het hoger gelegen deel van het terras) aanwezig zijn. De ligging van het plangebied is gemiddeld gunstig voor de eerste landbouwers om zich te vestigen. Ter plekke van het plangebied worden voornamelijk voormalige akkers en graslanden verwacht, waaromheen voornamelijk greppels aanwezig zijn om eventueel overtollig water snel af te voeren. Nederzettingen worden meer op de top van de terrasrug verwacht. Dit komt ook tot uiting in de monumententerreinen en waarnemingen uit deze periode (complextypen: nederzettingen, grafvelden), die zich allen ten westen van het plangebied bevinden. Op basis van bovenstaande gegevens geldt voor het plangebied voor de periode Laat-Neolithicum tot en met de Late IJzertijd (Vroeg Romeinse Tijd) vooralsnog een middelhoge archeologische verwachting op het aantreffen van archeologische resten (complextype: nederzetting, grafveld) en een hoge verwachting op het aantreffen van oude verkavelingssporen en oude akkerlagen. Vanaf de Romeinse Tijd werd als gevolg van een natter wordend klimaat het gebied gevoeliger voor overstromingen. Het plangebied werd een ongunstige plek voor vestiging vanaf de Romeinse Tijd tot en met de Volle Middeleeuwen. Er zijn dan ook weinig tot geen waarnemingen bekend uit deze periode. Er is wel een mogelijke Romeinse tegel (dakpan) aangetroffen in het nabij gelegen perceel (vondstmelding 403476). Voor deze periode geldt dan ook een lage tot middelhoge archeologische verwachting op het aantreffen van archeologische resten uit deze periode (complextype: nederzetting). Vanaf de Late Middeleeuwen zijn er in de nabije omgeving van het plangebied weer nederzettingen (voornamelijk versterkte / omgrachte boerderijen) aanwezig. De kans op overstromingen bleef aanwezig, maar door ondermeer de bedijking van de Maas in Midden-Limburg, werd het plangebied gunstiger voor de mens om zich te vestigen. Het is wel duidelijk dat het plangebied vanaf tenminste halverwege de 16e eeuw langs een handelsweg van Maastricht naar Arnhem (Rijksweg) heeft gelegen. Langs deze weg bestaat er een gerede kans dat nederzettingen (boerderijen, herbergen, woningen) binnen het plangebied aanwezig zijn uit de Late Middeleeuwen en in ieder geval uit de Vroege Nieuwe Tijd. Op de gedetailleerde historische kaarten vanaf 1781 AD staat echter aangegeven dat er geen bebouwing aanwezig is geweest binnen het plangebied. Op basis van bovenstaande gegevens geldt er een middelhoge verwachting op het aantreffen van archeologische resten uit de Late Middeleeuwen en de Vroege Nieuwe Tijd (complextype: nederzetting) en een lage archeologische verwachting op het aantreffen van archeologische resten van na 1781 AD. Archeologische vondsten kunnen in een vorstvaaggrond bij een intact bodemprofiel worden verwacht op of binnen 30 cm beneden maaiveld. Bewoningssporen kunnen worden verwacht vanaf de onderzijde van de Ah/Ap-horizont. Vooral na de Middeleeuwen zijn grote verstuivingen opgetreden door ontbossing, afplaggen en uitputting van de bodem. In die situatie kunnen onder een vondstloze C-horizont van een stuifduin dus nog begraven bodems (humeuze A-horizont) met bewoningssporen en/of vondstniveaus voorkomen. De intactheid van de bovengrond zal afhankelijk zijn van het op dit bodemtype variërende bodemgebruik. Diepere bodemniveaus en eventuele archeologische vindplaatsen uit bijvoorbeeld de middeleeuwen zullen onder oudere duinen meestal nog intact kunnen worden aangetroffen. Vanwege de tamelijk lage grondwaterstand en drogere omstandigheden is de kans op een goede conservering van grondsporen, organische resten en botmateriaal lager vergeleken met de lager gelegen en nattere bodems, zoals in het oostelijk gelegen beekdal. Archeologische vondsten kunnen in een horstpodzolgrond bij een intact bodemprofiel worden verwacht op of binnen 50 cm beneden maaiveld. Bewoningssporen kunnen worden verwacht vanaf de onderzijde van de Ah/Ap/Aa-horizont. Vanwege de lage grondwaterstand, de extreme ontwatering en de vaak zure omstandigheden is de kans op een goede conservering van grondsporen, organische resten en botmateriaal zeer laag