Definitief archeologisch onderzoek bij de Oude Waalsdorperweg 37 en 38 in Den Haag: Bronstijd, ijzertijd en middeleeuwen in het tracé van de Hubertustunnel

In het voorjaar van 2004 heeft een archeologisch onderzoek plaatsgevonden in het tracé van de Hubertustunnel bij de Oude Waalsdorperweg. Het archeologische onderzoek geeft wederom aan dat onder het duinlandschap van Den Haag een bijzonder rijke historie verscholen ligt. Aan het begin van de bronstijd treffen we de eerste bewoners aan. Mogelijk werden zij aangetrokken door de ligging van het op een landtong gelijkende duin aan de rand van de strandvlakte. Omdat op dat moment het duin nog gedomineerd werd door laag struweel van duindoorn en jeneverbessen had men een goed uitzicht over de omgeving. Hoewel de resten van een huisplaats niet zijn aangetroffen lijkt het waarschijnlijk dat men ter plekke heeft gewoond. Een grote kuil met daarin veel resten van weefgewichten, aardewerk, een pijlpunt en een barnstenen kraal, wordt gezien als het overblijfsel van een ritueel. Misschien legde men met deze 'vertegenwoordigers' van de dagelijkse werkzaamheden een claim op het gebied. Waarom zij weggingen is niet duidelijk. Misschien verloor de locatie haar charme toen het bos begon toe te nemen en het strategische voordeel teniet werd gedaan. Een andere optie is dat de grond uitgeput raakte. In de ijzertijd, na een lange onderbreking keerde men terug, mogelijk om dezelfde redenen als hun voorgangers. In eerste instantie werd de plek gebruikt als nederzetting of akker. Als gevolg van deze landbouwactiviteiten trad kaalslag op en kwam de prominente vorm van het duin weer tot uitdrukking. Dat is misschien wel de reden dat men de locatie in tweede instantie in gebruik genomen heeft als grafveld. Rondom een kringgreppel, waarvan overigens niet duidelijk is of daarbinnen een graf(heuvel) heeft gelegen, heeft men zestien crematiegraven aangelegd. De graven waren voorzien van een gedenkteken of markering. Ze waren goed zichtbaar want geen van de crematies is verstoord door een latere bijzetting; in ieder graf lag slechts één individu. Het grafveld, met in het midden een 'grafheuvel', op de rand van het duin en de overgang naar een laagte, heeft een imponerende indruk gemaakt. Hiermee werd opnieuw een claim op de omgeving gelegd. De crematieresten vormen de overblijfselen van zowel mannen, als vrouwen en kinderen. Niet iedereen zal op deze manier zijn bijgezet, maar omdat zowel resten van mannen, vrouwen als kinderen zijn aangetroffen, lijkt de samenleving vrij egalitair. In één van de graven was een bronzen (mantel)speld meegegeven. Tijdens het onderzoek zijn geen inhumatiegraven gevonden. Tot nu toe is dit het enige ijzertijdgrafveld dat in west Nederland is gevonden en het is daarom moeilijk vast te stellen welke traditie gevolgd wordt. Vooralsnog lijkt het erop dat de meeste overeenkomsten zijn te vinden bij de crematiegrafvelden van de zuidelijke Nederlanden. De laagte naast het grafveld begint vanaf de Romeinse tijd langzaam dicht te stuiven. In de loop van de vroege middeleeuwen vernat het gebied als gevolg van een stagnerende waterafvoer. Er ontstaat een vennetje waarin een veenlaag wordt gevormd. Rond het jaar 1000 wordt de veenvorming onderbroken doordat er een stuiflaag wordt afgezet. Mogelijk is deze verstuiving het gevolg van akkerbouwactiviteiten want aan de rand van het veen zijn ploegsporen gezien waarbij stuifzand in het veen is verploegd. De stuiflaag kan ook worden gezien als een eerste manifestatie van de vorming van het middeleeuwse duinpakket dat grote delen van het kustgebied heeft overstoven. In dit geval is het een korte onderbreking waarna de veenvorming verder gaat tot het einde van de 13de eeuw. In de 12de en 13de eeuw wordt het gebied opnieuw in gebruik genomen. Afwisselend is het terrein in gebruik als akker en als boerenerf. In deze periode wordt een bootvormige boerderij gebouwd met in ieder geval één grote spieker. Er is sprake van een gemengd bedrijf want behalve dat men runderen en varkens hield werden ook diverse granen en vlas en paardenbonen verbouwd. De boerderij is slechts één generatie in gebruik. Vervolgens zijn weer akkers aangelegd en worden vooral tarwe en vlas verbouwd. Dat laatste lijkt waarschijnlijk omdat er cirkelvormige structuren zijn gevonden die zijn geïnterpreteerd als graan- of vlasmijten. In de loop van de veertiende eeuw begint 'het grote stuiven' waarbij de duinen worden gevormd die tegenwoordig het gebied domineren. Er zijn nog wel enkele sloten gegraven, maar rond 1400 is de strijd om het land te behouden gestaakt. Een zandpakket van enkele meters dikte heeft het oude landschap begraven