Aanvullend Archeologisch Onderzoek in het tracé van de Betuweroute, vindplaats 52, Geldermalsen/Rijs en Ooyen: RAM 43

In opdracht van NS Railinfrabeheer Projectorganisatie Betuweroute (NS-RIB/PoBr) heeft het Archeologisch Dienstencentrum (ADC), in samenwerking met het Archeologisch Instituut van de Vrije Universiteit (AIVU) een Pro-actief Archeologisch Onderzoek uitgevoerd in de gemeente Geldermalsen. Object van het onderzoek was de vindplaats 'Rijs en Ooyen' bij Meteren, tussen de A15 en het dorp Est. Deze vindplaats is in 1993 verkend door de Stichting Regionaal Archeologisch Archiverings Project (RAAP) tijdens een veldkartering. De vindplaats ligt in het tracé van een toerit voor een viaduct over de A15 dat ten behoeve van het realiseren van de Betuweroute wordt aangelegd, en wordt door de aanleg van verticale drainage bedreigd. Het doel van het waarderend onderzoek was inzicht te verkrijgen in de aard, kwaliteit en datering van deze vindplaats ten behoeve van een definitieve waardering van de gehele vindplaats. Daartoe zijn vijf putten aangelegd (tezamen 2.566 m2). Vindplaats 52 ligt deels op oever- en deels op crevasse-afzettingen boven die oeverafzettingen De vindplaats wordt in NW-ZO richting doorsneden door een maximaal 60 m brede crevassegeul. Deze dateert van na de oudste bewoningsfase. De bijbehorende restgeul lag open in een gedeelte van de jongste bewoningsfase maar is vrij spoedig geheel verland. De oudste sporen, een vondstlaag, enkele paalsporen en een vierpalige spieker, zijn onderdeel van een agrarische nederzetting uit Oss-fase I-J (ca. 250-120 v. Chr.). Zij worden van de jongere resten gescheiden door de genoemde crevasseafzettingen. De sporen uit de tweede bewoningsfase behoren tot een inheemse agrarische nederzetting die dateert uit Oss-fase K tot en met de Vroeg-Romeinse tijd (ca. 120 v. - 70 na Chr.). Zes van de acht spiekers uit deze periode kunnen, vooral op basis van hun oriëntatie, nog uit de Late IJzertijd stammen. Twee boerderijplattegronden en twee spiekers dateren uit de overgang naar de Romeinse tijd en uit de Vroeg-Romeinse periode. De crevassegeul was gedurende de tweede helft van de Late IJzertijd waarschijnlijk nog watervoerend; het vondstmateriaal in de oudste restgeulafzettingen omvat namelijk aardewerk uit de Vroeg-Romeinse tijd. Elders in de nederzetting kan zich in deze periode een cultusplaats hebben bevonden, maar hierover bestaat nog geen zekerheid. Duidelijk is wel dat het begin van de muntomloop en het eerste gebruik van gedraaide keramiek tot de vroegste in de regio behoren. Activiteiten uit de Laat-Romeinse tijd (ca. 270-400 na Chr.) manifesteren zich in twee kuilen en een groot aantal losse vondsten. In de Late Middeleeuwen is de vindplaats in gebruik als agrarisch gebied. Drie ingegraven potten uit deze periode kunnen als muizenvallen rond een hooiberg hebben gefungeerd. Het vondstmateriaal is over het algemeen goed geconserveerd. Wel vertonen het aardewerk en botmateriaal een sterke fragmentatie, maar dit is het gevolg van processen die speelden tijdens de bewoning. Botanische resten blijken alleen onder de oxydatie-reductiegrens goed bewaard, dat wil zeggen in de diepste delen van de restgeul en vermoedelijk ook in onderste vullingen van diepe sporen op de oever. De vindplaats biedt vooral gezien het grote volume van de restgeulvulling goede mogelijkheden voor ecologisch onderzoek. Vindplaats 52 is behoudenswaardig op grond van de landschappelijke en de archeologische contextwaarde, maar vooral op basis van de zeldzaamheid