Herinrichting Klokkenveld Archeologisch Onderzoek naar het kartuizerklooster Nieuwlicht op het Klokkenveld (MRL-5) te Utrecht: Basisrapportage Archeologie 86 gemeente Utrecht

Van 18 oktober tot en met 24 november 2011 heeft archeologisch onderzoek plaatsgevonden op het Klokkenveld aan de Marnixlaan te Utrecht. Het onderzoek is uitgevoerd door archeologen van de Afdeling Erfgoed van de gemeente Utrecht in opdracht van het Ingenieursbureau van de gemeente Utrecht (IBU). Het onderzoek vond plaats in het kader van de herinrichting van het Klokkenveld, waar een nieuw buurtpark van bijna twee hectare is aangelegd voor de wijk Ondiep. Voor deze herinrichting zou een nieuw riool, een park met speeltoestellen en een wandelpad worden aangelegd en bijna veertig nieuwe bomen worden aangeplant. Het plangebied bevindt zich binnen een terrein dat op de archeologische waardenkaart van de gemeente Utrecht staat aangegeven als een terrein van hoge archeologische waarde. Op dit terrein bevinden zich de resten van het kartuizerklooster Nieuwlicht (1391-1580). Sinds 2001 zijn bij verschillende werkzaamheden archeologische waarnemingen en onderzoeken gedaan en werden telkens sporen van het klooster aangetroffen. In 2007 leidde een wegvernieuwing ter hoogte van de rotonde tot een noodopgraving. In 2008 werd een archeologisch proefsleuvenonderzoek uitgevoerd, in 2009 gevolgd door een archeologisch definitief onderzoek, voorafgaand aan de nieuwbouw van de Kop van Geuzenwijk. Tot nu toe zijn overblijfselen van de kerk, de grote en de kleine pandhof, diverse kluizen, beerputten, waterputten, een waterkanaal, een bijgebouw en een groot aantal menselijke skeletten aangetroffen. Voor de herinrichting van het Klokkenveld waren diverse bodemingrepen gepland die een bedreiging zouden vormen voor het archeologische bodemarchief. Besloten werd dat de werkzaamheden die niet verder zouden reiken dan 30 cm onder maaiveld archeologisch zouden worden begeleid. Daar waar diepere ingrepen noodzakelijk waren, zou worden overgegaan tot een vlakdekkend archeologisch onderzoek. Het onderzoek viel in twee delen uiteen: ten eerste werd het nieuw aan te leggen riooltracé archeologisch begeleid, evenals de aanleg van het cunet voor het wandelpad, de verwijdering van oude bomen en de aanleg van boomkuilen voor nieuwe bomen, de aanleg van één sleuf voor de aanplant van een heg en het verplaatsen van de basketbaldoelen. Ten tweede vond een definitief archeologisch onderzoek plaats op de locatie van een nieuw aan te leggen speeltuin. Het archeologisch veldonderzoek heeft opnieuw sporen en structuren opgeleverd die kunnen worden geïnterpreteerd als resten van het kartuizerklooster Nieuwlicht. Het gaat om muurresten, uitbraaksleuven, vier beerputten en vier waterputten. De muurresten en uitbraaksleuven behoren onder meer tot de de oostelijk gelegen pandhofgang waarvan nog niet eerder sporen waren aangetroffen en de zuidelijk gelegen pandhofgang, waarvan bij diverse projecten resten zijn gedocumenteerd. Zodoende kan nu de omvang van de grote pandhof, de bijbehorende begraafplaats op de binnenplaats en de begraafplaats in de pandhofgang vastgesteld en begrensd worden. Verder zijn de contouren van een kluis gedocumenteerd, en aanwijzingen voor het bestaan van vier andere aangetroffen. Drie bevinden zich aan de oostelijk gelegen pandhofgang, die op grond van hun ligging en datering door Willem van Abcoude zijn gebouwd. Verder zijn de resten van de vierde kluis aan de zuidelijk gelegen pandhofgang ontdekt. Evenals bij voorgaande onderzoeken zijn ook nu weer menselijke skeletten aangetroffen. Deze zijn aan een fysisch antropologisch onderzoek onderworpen. Bij dit onderzoek zijn tevens skeletresten die werden aangetroffen bij het onderzoek MRL-1 in 2001 meegenomen. In totaal gaat het om minimaal elf tot dertien individuen. Van de beer-en waterputten zijn monsters genomen voor botanisch en zoölogisch onderzoek. Deze bleken verrassende resultaten op te leveren en meer inzicht te geven in het voedselpatroon van de monniken. Bijzondere specerijen, zoals lange peper en paradijskorrels, en voedingsgewassen zoals rijst zijn aangetroffen. Behalve vis stond ook zeehond op het menu. En er zijn aanwijzingen dat er wit in plaats van bruin brood werd gegeten. Het dendrochronologisch onderzoek van de duigen van waterputten leverde ook extra dateringen op. Tot slot bevond zich tussen het vondstmateriaal een zegelstempel, die aan Henricus Bor kan worden toegeschreven. Hij was vicaris van het klooster en wordt als auteur van het Necrologium aangewezen