Vroege wacht: Basisrapportage archeologie 16

In 2002 heeft Team Erfgoed gemeente Utrecht aan de westzijde van Leidsche Rijn een opgraving uitgevoerd langs de Zandweg (projectcode LR31). Het te onderzoeken terrein met een lengte van ca. 220 m lag grotendeels direct ten zuiden zone die is ingesteld ter bescherming van de in 1997 ontdekte Romeinse weg. In de oostelijke helft van het onderzoeksterrein werden twee houten wachttorens gevonden, waarvan de oudste dateerde van rond het midden van de eerste eeuw na Chr. en de tweede uit omstreeks 61/62 na Chr. In de westelijke helft van het onderzoeksterrein werden ten zuiden van de beschermingszone twee rivierbochten en een limeswegomlegging aangetroffen. De publicatie van de opgravingsresultaten is in tweeën verdeeld. In 'J.S. van der Kamp, Werk aan de weg, LR31 Zandweg: Archeologisch onderzoek aan een verspoelde sectie van de limesweg, Basisrapportage archeologie 21, Utrecht 2009' zijn de resultaten van het onderzoek naar de limesweg gepresenteerd, terwijl in dit rapport de beide wachttorens aan bod zullen komen. Er werden twee opeenvolgende wachttorens gevonden, gelegen op een strategische positie aan een rivierbocht. De jongste toren kon door middel van jaarringonderzoek gedateerd worden in 62 na Chr. Zijn voorganger is al in de jaren 40 van de eerste eeuw gebouwd, dus in de allereerste jaren van de Romeinse aanwezigheid in West-Nederland. Het is vooral deze oudste toren die aan de hand van de gevonden resten tot in detail kon worden gereconstrueerd. De toren had een oppervlakte van ongeveer 3 bij 3 meter en telde vermoedelijk één verdieping met een balkon van waaruit de wacht werd gehouden. Het benedenvertrek sprong iets naar buiten uit en had een afmeting van 4,5 bij 4,5 meter. Dat was de leefruimte van de torenwachters met stapelbedden langs de wanden en een stookplaats in de noordoostelijke hoek. Vooral rond deze haardplaats is veel 'keukenafval' - granen, botjes, viswervels, etc. - en gebroken huisraad gevonden, waardoor de onderzoekers veel te weten zijn gekomen over de keukeninventaris en het menu van de torenwachters. Op de wachttoren zijn resten gevonden van rund en in minder mate van schaap, geit en varken. Er zijn aanwijzingen dat het vlees in grote karkasdelen, en dan voornamelijk als complete achterpoten, werd aangevoerd. Maar het rantsoen was blijkbaar niet voldoende want de torenwachters zorgden voor een belangrijke aanvulling door te vissen op brasem, voorn, baars en bovenal op snoek. Ook werd er gejaagd op waterwild: in ieder geval hebben de soldaten eend, smient en taling gegeten. Op de een of andere manier wisten zij zelfs aan porties zoutwater mosselen en alikruiken te komen die uit het Nederlandse kustgebied moeten zijn aangevoerd. Maar het was niet altijd vetpot want er zijn ook resten van zoetwater mosselen gevonden, met name de Bataafse stroommossel, die minder smakelijk waren en in het verleden, voor zover bekend, alleen in tijden van grote voedselschaarste werden gegeten